Thay vì phát cỏ, dọn vệ sinh đồng ruộng, nhiều hộ dân tại Hà Tĩnh đã lạm dụng thuốc trừ cỏ để làm sạch ruộng đồng. Tuy tiết kiệm được chút thời gian, công sức, nhưng việc làm này lại gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, môi sinh và đe dọa đến sức khỏe con người. Cỏ “ăn” thuốc, chết khô trên cánh đồng  Các chủ đồng ruộng cắm cọc có chai thuốc làm dấu hiệu cảnh báo khu vực phun thuốc Thời gian qua, tình trạng phun thuốc trừ cỏ để làm sạch đất nông nghiệp bỏ hoang lâu ngày diễn ra trên địa bàn một số huyện. Trên các cánh đồng, những đám cỏ chết khô sau khi phun thuốc “cỏ cháy”, xen lẫn là một số khu vực được phủ màu mùn đen do chủ đất đã đốt cỏ khô sau phun. Ghi nhận trên cánh đồng thuộc xã Xuân Mỹ, Cổ Đạm, Xuân Giang ( Nghi Xuân); xã Thịnh Lộc, (Lộc Hà),... cỏ dại chết khô. Cùng với đó là chai, lọ thuốc trừ cỏ sau khi phun được vứt bừa bãi trên cánh đồng. Trong số đó, đa phần là những chai thuốc trừ cỏ chứa hoạt chất Glyphosate, như: Kanup 480SL, Bravo 480SL,… Đây là hoạt chất đã được Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đưa vào danh mục cấm và sẽ cấm sử dụng hoàn toàn vào tháng 6/2020. Và để tránh người dân dẫn trâu, bò đi vào những khu vực phun thuốc, các chủ đất đã cắm cọc có chai thuốc trừ cỏ làm dấu hiệu cảnh báo. Chai thuốc trừ cỏ chứa hoạt chất Glyphosate (hoạt chất đã được đưa vào danh mục cấm và sẽ cấm sử dụng hoàn toàn vào tháng 6/2020) người dân bỏ lại ở cánh đồng sau khi phun. Được biết, những khu vực người dân phun thuốc chủ yếu là đất trồng hoa màu không sản xuất từ tháng 5/2019, cỏ dại mọc dày đặc. Theo một số người dân, sau khi phun thuốc “cỏ cháy”, cỏ chết rất nhanh. Loại thuốc này được xem như một “phép màu”, vừa rẻ tiền, vừa nhanh chóng biến những đám cỏ rộng lớn, còn tươi xanh trở nên chết khô chỉ sau một thời gian ngắn. Để tiết kiệm thời gian, công sức, nhiều người nông dân chọn cách phun thuốc diệt cỏ Ông T. – một người dân xã Xuân Mỹ (Nghi Xuân), nhìn nhận: “Đã là thuốc trừ cỏ thì ít nhiều gì cũng độc hại. Nhưng nếu làm cỏ, mất rất nhiều ngày công, còn chỉ cần phun 1 bình thuốc là dọn sạch cả sào đất. Có nhiều loại thuốc diệt cỏ nhưng loại hiệu quả cao, cỏ chết nhanh, đại lý bán nên chúng tôi mua”. Lợi tức thì, hậu quả lâu dài Thuốc trừ cỏ chứa hoạt chất Glyphosate mà nhiều người dân đang sử dụng hiện nay có khả năng gây ung thư đã được Bộ NN&PTNT đưa vào danh mục cấm tại Quyết định số 1186/QĐ-BNN-BVTV ngày 10/4/2019. Quyết định này nêu rõ: Loại bỏ ra khỏi danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam đối với các thuốc có chứa hoạt chất Glyphosate. Các loại thuốc chứa hoạt chất này không được phép sản xuất, nhập khẩu, chỉ được buôn bán, sử dụng tối đa 1 năm kể từ ngày quyết định có hiệu lực (quyết định có hiệu lực sau 60 ngày từ ngày ban hành). Như vậy, đến ngày 10/6/2020, thuốc bảo vệ thực vật chứa Glyphosate sẽ bị cấm buôn bán, sử dụng. Cạnh những đám cỏ cháy khô là chai lọ thuốc trừ cỏ vứt bừa bãi Ông Nguyễn Trí Hà cho biết, vài năm trở lại đây, Bộ NN& PTNT đã cấm rất nhiều hoạt chất thuốc BVTV vì tính nguy hại đến môi trường và sức khỏe. Đối với thuốc trừ cỏ hoạt chất Glyphosate, ngay sau khi Bộ NN&PTNT đưa vào danh mục cấm, chi cục đã có công văn xuống các địa phương, cơ sở, khuyến cáo người dân không nên sử dụng và các cơ sở kinh doanh không nhập thêm thuốc mới về. Tuy nhiên, vì chưa cấm bán và sử dụng nên tình trạng người dân sử dụng vẫn còn. Khi quyết định có hiệu lực, đơn vị sẽ thanh tra, kiểm tra các cửa hàng buôn bán thuốc BVTV, nếu phát hiện tình trạng buôn bán, sử dụng, sẽ tiến hành xử phạt. Một số tên thương phẩm thuốc trừ cỏ chứa hoạt chất Glyphosate đã nằm trong danh sách cấm và sẽ bị cấm sử dụng từ 10/6/2020. Theo Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (BVTV) Hà Tĩnh Nguyễn Trí Hà, hậu quả của lạm dụng thuốc BVTV nói chung và thuốc diệt cỏ nói riêng là làm mất cân bằng hệ sinh thái, ô nhiễm môi trường nặng nề, gây thiệt hại về kinh tế và đặc biệt là ảnh hưởng sức khỏe con người. Người sử dụng thuốc BVTV là người đầu tiên bị ảnh hưởng. Các độc tính có thể không nguy hiểm ngay mà tích lũy dần dần đến một lúc nào đó sẽ biểu hiện ra bên ngoài. Nguy hiểm hơn, có nhiều loại thuốc BVTV gây biến đổi di truyền ở nhiều đời như dị tật hay mắc những bệnh hiểm nghèo bẩm sinh. Trong những năm gần đây, tại nhiều thôn, bản ở tỉnh ta, bà con khi bắt đầu một vụ mùa mới thay vì làm cỏ theo cách truyền thống là dùng dao phát, đốt, rồi cuốc, cày đất, thì nay đa phần bà con đã thực hiện công đoạn duy nhất là phun hóa chất diệt cỏ. Cách làm này tiết kiệm về thời gian, công sức nhưng việc sử dụng thuốc tràn lan, thuốc không rõ nguồn gốc đã gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn đất, nước và ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân. Có dịp đi chợ San Thàng vào thứ 5 và chủ nhật hàng tuần, bạn sẽ thấy ngoài những mặt hàng hoa quả, rau, thịt, cá, … thì người dân còn xuống chợ để mua nhiều mặt hàng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, một trong những mặt hàng được người dân mua nhiều nhất đó là thuốc diệt cỏ. Quan sát tại chợ San Thàng, tôi thấy có đến mấy điểm bày bán thuốc diệt cỏ. Mua bán loại thuốc này vô cùng đơn giản, người mua cần, người bán lập tức đưa ra, cũng chẳng cần phải hỏi han tác dụng hay cách sử dụng bởi có vẻ như mọi người đã quá quen với loại thuốc này rồi. Thường vào vụ làm nương, rẫy mỗi ngày có hàng chục lít thuốc diệt cỏ được các cửa hàng này bán ra. Cầm chai thuốc vừa mua chị Hảng Thị Pư - bản Cắng Đắng, xã San Thàng cho biết: “Lâu nay, người dân chúng tôi ở đây vẫn chọn cách mua loại thuốc diệt cỏ này về phun vừa nhanh lại không tốn nhiều công sức. Cứ tính theo diện tích mảnh nương nhà tôi nếu trước đây phải mất hàng chục công để phát cỏ, thì giờ chỉ cần 2 người bơm thuốc trừ sâu là việc làm sạch cỏ hoàn thành chỉ trong một buổi sáng. Sau vài ngày phun thuốc cỏ sẽ bị cháy khô, có thể đốt và bắt tay vào trồng vụ mới được”. Tôi hỏi chị dùng như thế có theo chỉ dẫn nào và có biết làm như thế sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như ô nhiễm nguồn đất và nước không? Chị bảo, mình chẳng biết nhiều thế đâu, người bán hàng bảo cứ pha đặc là được, người ta pha khoảng 3 lọ/bình thì mình pha 01 bình/01 lọ thôi, cỏ sẽ chết cả rễ. Và thường chỉ khoảng 20 nghìn đồng là mua được một lọ thuốc diệt cỏ phun cho khoảng một ha. Còn ở xã Nậm Loỏng, xã nằm ngay cạnh thành phố Lai Châu, tình trạng sử dụng thuốc diệt cỏ cũng diễn ra phổ biến. Hầu hết người dân địa phương đều sử dụng thuốc diệt cỏ để đỡ công lao động. Để làm nương rẫy chuẩn bị cho vụ mới, thì việc sử dụng thuốc diệt cỏ là biện pháp tối ưu mà người nông dân chọn hiện nay. “Mỗi khi đi qua những cánh đồng đúng thời điểm nông dân phun thuốc diệt cỏ, mùi thuốc xộc thẳng vào mũi rất khó chịu. Đặc biệt, những người chăn thả trâu bò trên đồng cũng rất lo lắng và luôn canh chừng, sợ trâu bò ăn phải cỏ đã phun thuốc”, một người dân cho biết. Không chỉ ở xã San Thàng, Nậm Loỏng, tình trạng lạm dụng thuốc diệt cỏ ở hầu hết các xã trên địa bàn tỉnh ta ngày càng gia tăng và phổ biến. Cứ đến mùa phát nương rẫy, làm cỏ cho lúa, hoa màu là bà con phun thuốc diệt cỏ. Tại nhiều thôn, bản, rất nhiều hộ đã sử dụng các loại thuốc diệt cỏ và đều không cần biết về nguồn gốc, xuất xứ, công thức pha chế cũng như cách phun. Thường các chủ cửa hàng cho biết, có nhiều loại, như thuốc diệt cỏ “cháy nhanh” thậm chí là “siêu cháy” cũng có. Đáng lo ngại là khi phun thuốc xong nhiều người vứt ngay những vỏ chai thuốc ở bờ ruộng, dưới mương nước mà không lường trước được sự ô nhiễm của nó với môi trường sống. Đa phần thuốc diệt cỏ mà bà con sử dụng đều không rõ nguồn gốc xuất xứ và không lường trước được tác hại của nó tới sức khỏe con người, động vật, và gây ô nhiễm nghiêm trọng môi trường đất, nước. Ngoài ra, điều đáng quan tâm là do nhận thức của bà con còn hạn chế nên việc pha chế, phun thuốc không mang đầy đủ trang bị cho đồ bảo hộ, phun không đúng cách làm ảnh hưởng đến sức khoẻ. Nhiều người khi phun thuốc diệt cỏ xong thường đem ra ngay các đầu nguồn khe suối, sông để cọ rửa bình và vô tình tạo ra nguy cơ nhiễm độc nguồn nước ở ngay con suối đó. Tại một số địa phương sau một thời gian dài thấy sử dụng thuốc diệt cỏ bất lợi cho môi trường, sức khỏe của người dân, chính quyền đã khuyến cáo người dân phải sớm thay đổi thói quen này bằng cách mua máy cắt cỏ cầm tay, vừa tiện sử dụng, làm cỏ nhanh lại không ảnh hưởng tới môi trường. Anh Vũ Văn Mai - xã Bản Giang, Tam Đường cho biết “Trước đây tôi cũng sử dụng thuốc diệt cỏ, nhưng sau hai vụ là thấy cây trồng còi cọc hẳn. Phun thuốc làm cỏ chết, nhưng cũng có thể thuốc diệt cỏ đã ngấm vào đất làm cây màu không phát triển được nên tôi đã ngừng không sử dụng nữa”. Để góp phần hạn chế tình trạng này, biện pháp cần thiết vẫn là làm tốt công tác tuyên truyền cho người dân về hậu quả của việc sử dụng tràn lan thuốc diệt cỏ. Cần lồng ghép việc tuyên truyền tại các lớp dạy nghề hay tập huấn hoặc tại các buổi họp thôn, bản diệt cỏ cho nông dân để họ không sử dụng thuốc tràn lan, không mua và sử dụng thuốc diệt cỏ không rõ nguồn gốc, tránh những thiệt hại cho sản xuất, môi trường và đặc biệt là sức khỏe con người. Mặt khác cần có chế tài xử lý nghiêm việc xử dụng thuốc diệt cỏ tràn lan gây ngộ độc cho người và gia súc như hiện nay./. Ngọc Châm Chú thích ảnh: Nếu người dân không sử dụng thuốc diệt cỏ đúng quy trình sẽ gây ảnh hưởng tới môi trường và sức khoẻ con người. |
