Lan Kim Tuyến (hay còn gọi là Lan Gấm, cây Kim Cương hay Cỏ Nhung, tên khoa học Anoectochilus roxburghii) là một trong những cây dược liệu quý tại Việt Nam, do tác dụng dược lý đa dạng và rất đắt đỏ.  Dược liệu Lan Kim Tuyến trong tự nhiên bị khai thác kạn kiệt. Ảnh minh họa Trong Đông y, Lan Gấm là một loại dược liệu quý dùng chữa lao phổi, ho do phế nhiệt, đau lưng, phong thấp, chữa các bệnh viêm khí quản, tiêu viêm giải độc. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, trong lan gấm có chứa beta-D-glucopyranosyl-(3R)-hydroxybutanolide, stearic acid, palmitic acid, beta-sitosterol, succinic acid, p-hydroxy benzaldehyde, daucosterol, methyl 4-beta-D-glucopyranosyl-hutanoate, p-hydroxy cinnamic acid and o-hydroxy phenol. Thực nghiệm trên chuột của các nhà khoa học Trung Quốc cho thấy, dịch chiết lan gấm (chất APR) có tác dụng làm giảm đường huyết, cải thiện chuyển dưỡng lipid, tăng cường miễn dịch và giảm stress. Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh dược liệu Lan Kim Tuyến rất quý hiếm Gần đây, thêm nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh được giá trị vô cùng quý của Lan Gấm - Lan Kim Tuyến. Cụ thể, bằng sáng chế của Mỹ US 7033617 B2 về “Sử dụng các chất chiết xuất thực vật Chi Lan Kim Tuyến như là các loại thuốc thảo dược bổ sung dinh dưỡng cho phòng ngừa tác hại hóa chất hoặc điều trị các khối u ác tính của con người”. Mới đây nhất, bằng sáng chế của Mỹ US 9072770 B2 công bố ngày 07.07.2015 cho biết “Chiết xuất dung dịch nước của Chi Lan Kim Tuyến, dược phẩm hữu ích cho bảo vệ gan”. Theo khảo sát, nước ta có tới 15 loài lan gấm phân bố rải rác ở rừng nhiều tỉnh, có thể tập hợp lại, trồng, xuất khẩu thu lợi nhuận. Hiện dược liệu Lan Kim Tuyến đã được bảo tồn và trồng thành công. Ảnh minh họa Tuy nhiên, cách đây vài năm, rộ lên cơn sốt Lan Gấm - Lan Kim Tuyến khi các đầu mối Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc mua lại với giá khoảng 3,5 – 4 triệu đồng/1kg tươi. Vì vậy, rất nhiều người dân đã lặn lội trong rừng sâu, lùng hái lá Lan Gấm để bán cho các đầu mối thu mua với giá khoảng 500 ngàn đồng/1kg lá tươi. Dần dần khi khan hiếm, cạn kiệt giá của Lan Kim Tuyến được đẩy lên 1,2 - 1,6 triệu đồng/1kg lá tươi. Hiện Lan Gấm - Lan Kim Tuyến xuất xứ Việt Nam hiện đang được thương gia Đài Loan chào bán, ví dụ trên Alibaba với giá 2800-4000 nhân dân tệ/1kg (tương đương 8,5 triệu - 12 triệu đồng). Việc bị săn lùng ráo riết để bán cho các thương nhân Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc, đã dẫn tới cạn kiệt dược thảo quý này. Điều may mắn là hiện Lan Gấm - Lan Kim Tuyến Việt Nam đã được các nhà khoa học chọn lọc, bảo tồn gen và trồng thành công tại cao nguyên Langbian, Lâm Đồng và một số vùng khác. Trên thị trường bắt đầu xuất hiện các sản phẩm sử dụng chiết xuất từ cây Lan Gấm - Lan Kim Tuyến. "Siêu thần dược" lan kim tuyến đã có những lúc được đẩy lên đến 100 triệu đồng/1kg mà vẫn có người mua. Phải chăng đây chỉ là một cái bẫy? Lan kim tuyến hay còn gọi là lan gấm, lan kim cương... không phải bây giờ mới được phát hiện và được dùng trong y học. Nhưng cũng như một số loài cây khác, điệp khúc "bỗng dưng nổi tiếng" với hàng trăm công dụng chữa bệnh ngoài sức tưởng tượng đã khiến nó trở thành một cái tên được săn lùng ráo riết trong mấy năm trở lại đây. Điều này đã tạo nên một cơn sốt hầm hập trên thị trường. Đồng nghĩa với nó là giá thành được đẩy lên một cách chóng mặt. Thậm chí, những lúc cao điểm, mỗi kilogram lan kim tuyến có giá lên tới 100 triệu đồng mà vẫn có người mua. Những chợ lan kim tuyến ngoài đời thực và trên mạng internet chưa khi nào thôi rầm rộ. Chưa biết công dụng của "siêu thần dược" thật sự đến đâu. Nhưng ở Việt Nam, giống cây này đã bị người dân khai thác vô tội vạ để bán cho các thương lái thu mua tại địa phương. Ở một số nơi, hiện tượng học sinh bỏ học để lên rừng tìm lan kim tuyến đã từng là vấn đề làm đau đầu phụ huynh và thầy cô giáo. Điều đáng nói là do tình trạng khai thác bừa bãi kéo dài, giống cây này gần như đã bị xóa sổ khỏi các khu rừng ở Việt Nam. Mọi chuyện bắt đầu từ việc bỗng dưng một ngày nọ, lan kim tuyến được tung hô chứa hàng trăm dược chất hiếm có khó tìm. Theo đó, "siêu thần dược" có thể chữa được vô số chứng bệnh nan y mà hiện nay y học thế giới chưa tìm ra thuốc chữa như ung thư phổi, ung thư vú, ung thư cổ tử cung, bao tử, tuyến tiền liệt... Thậm chí, theo lời rao của một số con buôn, đầu nậu thì giống cỏ kim cương này như một hắc tinh của vi rút HIV. Sự thật về công dụng của lan kim tuyến? Theo TS. Nguyễn Hoàng Tuấn (Đại học Dược Hà Nội), nếu nói rằng lan kim tuyến có công dụng trong việc hỗ trợ điều trị một số bệnh thì điều đó là đúng. Tuy nhiên nếu nói rằng lan kim tuyến là một "siêu thần dược" chữa bách bệnh, trong đó có cả những bệnh nan y như ung thư hay HIV thì điều đó chưa có căn cứ khoa học và cần phải xem xét lại. Thông tin từ một số tài liệu khoa học đã được công bố cho biết, lan kim tuyến hay còn gọi là lan gấm, kim cương có tên khoa học là Anoechilus roxburghii hay Ludisia discolor, thuộc họ Lan (Orchidaceae). Ở Việt Nam, cây mọc nhiều nhất ở vùng rừng núi Tây Nguyên. Lan kim tuyến là giống địa lan thân bò rồi đứng, cao khoảng 20 cm, thân tròn có nhiều nách. Lá trơn hình trứng hay hình ê líp, mặt trên màu xanh đen, mặt dưới của lá màu tím đỏ. Gân lá nhỏ màu vàng kim rất đẹp, có lẽ vì thế mà cây có tên là kim tuyến hay kim cương. Không chỉ lan kim tuyến mà nhiều cây dược liệu khác cũng bị khai thác ồ ạt để bán cho thương lái. Tuy nhiên, một số ý kiến lại cho rằng do cây phân bổ như mạng nhện từ 5 chủ mạch gân chính nên gọi là Kim tuyến liên. Mùa đông xuân cây nở hoa màu trắng, nhụy hoa có lông. Ở VN, chưa có tài liệu nào nghiên cứu về loại cây này. Qua câu chuyện về lan kim tuyến, TS. Tuấn cho biết thêm: "Thực tế cho thấy, trong khoảng chục năm trở lại đây, thỉnh thoảng lại có một loại cây nào đó bỗng dưng được gắn cho cái mác thần dược hay siêu thần dược và tạo thành cơn sốt trên thị trường. Công dụng của chúng cứ thế được thổi lên tới tận mây xanh. Theo những lời đồn thổi này thì cây nào cũng có tới hàng trăm loại dược chất quý hiếm, chữa được đủ thứ bệnh tật trên đời, không ngoại trừ cả những bệnh nan y, đặc biệt là trị ung thư". Tuy nhiên, thực tế, công dụng của những loài cây được cho là thần dược hay siêu thần dược này đều không đạt đến mức siêu việt như lời quảng cáo" - vị tiến sỹ này cho hay. Theo đó, việc thổi phồng công dụng của một số loài thảo dược như trên chỉ là một cái bẫy đánh vào tâm lý người bệnh nhằm trục lợi cho một số con buôn, đầu nậu trong những thương vụ làm ăn của họ. Ông Tuấn cũng bức xúc: "Điều dễ nhận thấy nhất là mỗi khi một loại cây được thổi phồng lên thành thần dược thì ngay lập tức nó được người ta săn lùng ráo riết và bị khai thác đến kiệt quệ. Không chỉ lan kim tuyến mà một số loài dược liệu khác trước đây mọc rất nhiều ở các vùng núi của Việt Nam cũng chịu chung số phận bị tận diệt để bán cho các thương lái. Nhiều loài dược liệu quý của Việt Nam cũng vì thế mà ngày càng trở nên khan hiếm hoặc đứng trước nguy cơ tuyệt chủng". |
