Skkn một số kinh nghiệm lồng ghép phương pháp STEAM vào các hoạt động cho trẻ 4 5 tuổi ở trường mầm non
Giáo dục mầm non là một bậc học nằm trong hệ thống giáo dục của nhà nước. Bậc học này rất đặc biệt vì nó mang tính tự nguyện rất cao và chỉ dành riêng cho trẻ từ ba đến 72 tháng tuổi tạo thành một quá trình giáo dục liên tục thống nhất cho trẻ mầm non. Trong phương hướng phát triển giáo dục mầm non đến năm 2010 của Bộ giáo dục và Đào tạo có nhấn mạnh phải đổi mới chương trình giáo dục mầm non đồng bộ. Đổi mới về nội dung phương thức giáo dục, nghiên cứu khoa học về giáo dục mầm non, lồng ghép các chương trình chơi và học cho trẻ tạo môi trường lành mạnh giúp trẻ hình thành nhân cách và trí tuệ ban đầu. Rào cản lớn nhất trong các phương pháp giáo dục truyền thống là sự tách rời giữa các lĩnh vực quan trọng: khoa học, công nghệ, kỹ thuật, nghệ thuật và toán học. Sự tách rời này sẽ đem đến một khoảng cách lớn giữa lý thuyết và thực hành, giữa kiến thức và ứng dụng. Học sinh được đào tạo theo mô hình truyền thống sẽ mất một khoảng thời gian thực tế để hiểu được làm thế nào để cơ sở lý thuyết, nguyên lý chuyển thành các ứng dụng thực tế trong khi kiến thức đã bị mài mòn. Hơn nữa tư duy liên kết các sự vật, hiện tượng với các ứng dụng và kỹ thuật cũng rất hạn chế. STEAM là phương pháp học tập chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo do đó, trẻ được tiếp cận phương pháp giáo dục này có những ưu thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn, khả năng sáng tạo, tư duy logic, hiệu suất học tập và làm việc vượt trội và có cơ hội phát triển các kỹ năng mềm toàn diện hơn. Bên cạnh đó, với sự phát triển của công nghệ kỹ thuật trên thế giới hiện nay thì nhu cầu việc làm liên quan đến STEAM ngày càng lớn đòi hỏi ngành giáo dục cũng phải có những sự thay đổi để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Giáo dục STEAM có thể tạo ra những con người có thể đáp ứng được nhu cầu công việc của thế kỷ mới có tác động lớn đến sự thay đổi nên kinh tế đổi mới. Không phải là những cách đào tạo, những bí quyết học cao siêu để dạy học sinh thành tài, thành những nhà toán học, khoa học vĩ đại… mà phương pháp này sẽ phát triển các kỹ năng cho trẻ để chúng có thể sử dụng trong cuộc sống tương lại, đặc biệt với môi trường công nghệ hóa, hiện đại hóa như hiện nay. Đó là lý do tôi chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm lồng ghép phương pháp STEAM vào các hoạt động cho trẻ 4- 5 tuổi ở trường mầm non”.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Hoạt động trải nghiệm là một cách học thông qua thực hành, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có. Như vậy, thông qua các hoạt động trải nghiệm, trẻ được cung cấp kiến thức, kỹ năng từ đó hình thành những năng lực, phẩm chất và kinh nghiệm.Hoạt động trải nghiệm được sử dụng như là một hình thức, một phương pháp, quan điểm giáo dục ở nhiều nước trên thế giới. Các nhà giáo dục dựa vào trải nghiệm như là cách phát triển kinh nghiệm của mỗi cá nhân. Hoạt động trải nghiệm khiến trẻ sử dụng tổng hợp các giác quan (nghe, nhìn, chạm, ngửi…) để có thể tăng khả năng lưu giữ những điều đã tiếp cận được lâu hơn. Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ có thể tối đa hóa khả năng sáng tạo, tính năng động và thích ứng. Trẻ được trải qua quá trình khám phá kiến thức và tìm giải pháp, từ đó giúp phát triển năng lực cá nhân và tăng cường sự tự tin. Hoạt động trải nghiệm giúp cho việc học trở nên thú vị hơn với trẻ và việc dạy trở nên thú vị hơn với người dạy. Khi trẻ được chủ động tham gia tích cực vào quá trình hoạt động, trẻ sẽ có hứng thú và chú ý hơn đến những điều được tiếp cận và ít gặp vấn đề về tuân thủ kỷ luật. Trẻ có thể học các kỹ năng sống bằng việc lặp đi lặp lại hành vi qua các bài tập, hoạt động, từ đó tăng cường khả năng ứng dụng các kỹ năng đó vào thực tế.Trong các hoạt động trải nghiệm, giáo viên mầm non có vai trò định hướng, hỗ trợ, đánh giá, uốn nắn, sửa sai cho trẻ. Tùy thuộc vào từng hoạt động trải nghiệm, giáo viên đưa ra các tình huống có vấn đề để trẻ trải nghiệm với các tình huống đó. Dạy học gắn với hoạt động trải nghiệm là cách kết nối kiến thức, kỹ năng với thực tiễn cuộc sống phong phú, sinh động mà trẻ em đã và sẽ trải qua trong cuộc sống. Hoạt động trải nghiệm không chỉ giúp hình thành kiến thức mới mà quan trọng hơn là tạo cho trẻ có niềm say mê tìm hiểu, thích khám phá và biết cách lĩnh hội những kiến thức mới, cách hình thành kỹ năng mới. Ngoài ra, nó còn giúp học sinh thấu hiểu ý nghĩa của sự lao động, sáng tạo khi làm ra một sản phẩm nào đó.Cách mạng Công nghiệp 4.0 bùng nổ kéo theo cuộc đổ bộ Công nghệ có 1-0-2. Để không bị tụt hậu trong sự vận động này, nhiều bậc phụ huynh luôn quan tâm đến các diễn đàn nuôi dạy, trong đó nổi bật nhất là phương pháp Giáo dục STEAM. Giáo dục STEM chuyển sang STEAM đã bắt đầu trong vài năm qua và đang tiến lên như một phương thức tiếp cận giáo dục mới nhằm đáp ứng nhu cầu của một nền kinh tế thế kỷ 21. STEAM tận dụng lợi ích của STEM, thông qua nghệ thuật, đưa STEAM lên một tầm cao mới bằng việc cho phép trẻ em ở lứa tuổi mầm non cũng có thể tiếp cận và phát triển toàn diện. Nhằm giúp trẻ thêm yêu thiên nhiên, hiểu biết về thế giới thực vật đa dạng phong phú, cũng như mang lại những trải nghiệm học tập thú vị và tích cực; từ đó nuôi dưỡng lòng đam mê học hỏi ở trẻ, cũng như giúp trẻ phát triển thể chất, vận động và khả năng làm việc chủ động theo kế hoạch - dự án. Chính các hoạt động thực tế này sẽ giúp trẻ nhớ kiến thức lâu hơn, sâu hơn. Trẻ sẽ được làm việc theo nhóm, tự thảo luận tìm tòi kiến thức, tự vận dụng kiến thức vào các hoạt động thực hành rồi sau đó có thể truyền đạt lại kiến thức cho người khác. Với cách học này, giáo viên không còn là người truyền đạt kiến thức nữa mà sẽ là người hướng dẫn để trẻ tự xây dựng kiến thức cho chính mình,mở ra một bầu trời tri thưc mới. Chính vì vậy tôi chọn đề tài: “Vận dụng phương pháp STEAM vào thiết kế các dự án trải nghiệm sáng tạo cho trẻ mầm non 5-6 tuổi theo chủ đề” Thế giới thực vật”. 2. Mục đích nghiên cứu Vận dụng phương pháp steam vào giảng dạy giúp trẻ nhớ kiến thức lâu hơn. 3. Đối tượng nghiên cứu - Nghiên cứu thực trạng việc tổ chức tạo môi trường học tập cho trẻ mầm non của trường mầm non Tuổi Thơ. - Tổ chức môi trường cho trẻ hoạt động trong nhóm/ lớp trong trường mầm non. - Việc vận dụng phương pháp steam vào thiết kế các dự án trải nghiệm sáng tạo cho trẻ mầm non 5-6 tuổi - Các cháu mẫu giáo của trường mầm non Tuổi Thơ. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1.Nghiên cứu tài liệu. Đọc tài liệu tham khảo. Đọc các bài nghiên cứu trên mạng. 4.2. Phương pháp thực hành. Thực hành về việc sử dụng mẫu vào thực tế . Kiểm tra thực tế. 4.3. Phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập, đọc, phân tích tài liệu đẻ xây dựng cơ sở định hướng cho đề tài 4.4. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học: Thống kê số liệu và tính % nhằm sử dụng số liệu thu được vào phân tích kết quả nghiên cứu. 5. Phạm vi nghiên cứu Tôi đã nghiên cứu ứng dụng đề tài này trong một năm <3/2018-3/2019> II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ : 1. Cơ sở lí luận. STEAM là phương pháp học tập chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, do đó, trẻ được tiếp cận phương pháp giáo dục này có những ưu thế nổi bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn, khả năng sáng tạo, tư duy logic, hiệu suất học tập và làm việc vượt trội và có cơ hội phát triển các kỹ năng mềm toàn diện hơn. STEAM viết tắt của các từ Science (khoa học), Technology (công nghệ), Engineering (kỹ thuật), Art (nghệ thuật) và Math (toán học) là phương pháp học được áp dụng đầu tiên tại Mỹ với đặc điểm cung cấp kiến thức toàn diện của năm lĩnh vực: Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học. Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh vực vào trong thực tế. Các thí nghiệm, hoạt động thực tiễn thường xuyên diễn ra để các em có thể thảo luận, tự rút ra kết luận và ghi nhớ sâu sắc. Các hoạt động sáng tạo như thí nghiệm, thực hành thường xuyên diễn ra trong lớp dưới sự hỗ trợ của giáo viên giúp các em hiểu bài hơn, nhớ lâu và áp dụng trong đời sống hằng ngày. Chẳng hạn, trong giờ khoa học, để giải thích cho các em vì sao nước sông suối lại trong, giáo viên sẽ cho học sinh thử lọc nước chứa tạp chất bằng các vật liệu tự nhiên như đá, sỏi, cát và rút ra kết luận về tính chất, vai trò của mỗi thành phần.Phương pháp này được sáng tạo, áp dụng đầu tiên tại Mỹ và sau đó được nhân rộng sang các quốc gia khác với mục tiêu xây dựng một thế hệ nhân lực mới có kiến thức lẫn kỹ năng phong phú, thực tế. Nội dung kiến thức trong STEAM không khác nhiều với chương trình giáo dục thông thường nhưng khuyến khích học sinh tìm ra giải pháp thực tế cho mỗi vấn đề. Con đường tới STEAM vô cùng thú vị. Quan sát một đứa trẻ khi được trải nghiệm thực làm cùng STEAM sẽ thấy chúng tập trung, say sưa, trí tưởng tượng được sáng tỏ, trí tò mò được thỏa mãn và hơn hết tình yêu, niềm đam mê với khoa học và công nghệ được nảy sinh. Tuy nhiên cũng có thể khó khăn nếu các nhà giáo dục bao gồm cả cha mẹ không thực sự hiểu rõ về STEAM và quan trọng hơn là hiểu về cách học của chính những đứa trẻ ở độ tuổi mầm non để có cách hỗ trợ trẻ tốt nhất. Cha mẹ có thể tìm thấy rất nhiều các hoạt động STEAM trên mạng Internet, qua sách báo… nhưng tổ chức các hoạt động này như thế nào cho hiệu quả với trẻ mầm non thì có lẽ còn cần nhiều lời giải đáp. Trẻ mầm non không học lý thuyết hàn lâm, qua những lời nói suông, giảng giải mà chúng học qua chính những trải nghiệm - thực làm, thực học. Đặc điểm tư duy của trẻ mầm non là tư duy trực quan. Vì thế khi cho trẻ quan sát và thực hiện một thí nghiệm khoa học, hãy chỉ tập trung vào việc đặt câu hỏi để trẻ tự nói ra những thay đổi, những hiện tượng mà trẻ nhìn thấy và nghe thấy. Tránh giải thích dài dòng về nguyên lý khoa học, mà hãy tập trung vào giúp trẻ phát hiện những thay đổi, những diễn biến của hiện tượng. Với các nguyên lý khoa học phức tạp trẻ sẽ tiếp tục được tiếp cận ở các cấp học cao hơn. Lưu ý khi đặt các câu hỏi cho trẻ nên là những câu hỏi ở dạng “mở” để trẻ có thể trả lời được, tránh những câu hỏi mà trẻ chỉ là lời “có” hoặc “không”. VD: Không hỏi những câu như thế này: Đây có phải là viên kẹo bị loang màu không? Quả cam này tròn à? Xe ô tô này chạy được vì cái bánh xe đúng không? Nên hỏi những câu hỏi giúp trẻ huy động vốn kinh nghiệm, hiểu biết, như Con gì đây? Con biết gì về quả cam Con có thể kể cho mẹ nghe con đã xếp ngôi nhà này như thế nào không?…hay các câu hỏi kích thích trẻ tìm hiểu, thử nghiệm, như: Tại sao con không thử làm xem?…hoặc khuyến khích trẻ suy luận, phán đoán, như: Chuyện gì sẽ xảy ra nếu chúng ta cho 1 ít giấm vào cốc bột nở (baking soda) này nhỉ?…hay khơi gợi trí tưởng tượng cho trẻ kiểu: con có thấy đĩa kẹo bây giờ giống với thứ gì đó mà con đã biết không? Trẻ học mà chơi, chơi mà học. Trẻ học không chỉ để ghi nhớ và trả bài, mà trẻ học nhanh nhất khi điều đó được ứng dụng vào chính cuộc sống hàng ngày. Vì thế, mỗi kiến thức hay kỹ năng sẽ trở nên có nghĩa với trẻ khi bài học đó gắn với việc tạo ra một sản phẩm cụ thể như: Chiếc đèn Lava phát sáng, ô tô phản lực, chong chóng quay, tòa tháp giấy, để mỗi nguyên lý khoa học trở nên cụ thể, được trẻ ứng dụng trực tiếp, sáng tạo ra một món đồ dùng đồ chơi yêu thích, từ đó sẽ tác động mạnh mẽ đến hứng thú và sự say mê tìm tòi của trẻ. Hoạt động đóng vai trong giai đoạn này đối với trẻ mầm non vô cùng quan trong. Trẻ thích là người lớn, nhưng vốn kinh nghiệm sống chưa đủ để trẻ “làm người lớn” thật sự. Như vậy thì người lớn có thể cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM dưới dạng các trò chơi đóng vai và thông qua đó trẻ cũng sẽ nhập vào những vai mà bản thân trẻ thích, trẻ muốn bản thân được như vậy (Đóng vai nhà khoa học, kỹ sư xây dựng, nhà thám hiểm, …). Giao nhiệm vụ, tạo được hứng thú cho trẻ khám phá sẽ giúp trẻ tiếp nhận kiến thức dễ dàng hơn. Khuyến khích trẻ đặt câu hỏi và hãy kiên nhẫn với các câu hỏi “đến cùng” của trẻ. Những câu hỏi “Tại sao?” “vì sao?” xuất hiện càng nhiều với con bạn là điều đáng mừng cho mầm mống của một nhà khoa học trong tương lai. Hãy cho trải nghiệm thay vì cấm đoán. Đừng ngại cho trẻ cầm chiếc bát sứ, thay vì chiếc bát nhựa; đừng lo lắng khi cho trẻ chạm tay vào cốc nước nóng (đủ nóng nhưng không bỏng) hay cầm vào viên nước đá lạnh để xúc giác được cảm nhận chính xác. Hãy để trẻ “bẩn” theo cách mà chúng muốn, chúng sẽ học được nhiều điều từ những trải nghiệm đa giác quan này. Và đó chính là cách bạn Hỗ trợ, tạo cơ hội để trẻ tự tìm ra câu trả lời cho những thắc mắc của mình. Tạo cơ hội cho trẻ được chia sẻ những kiến thức đã tìm hiểu với những người xung quanh, đây là cách để trẻ “tự hào” về những điều mình “phát kiến”. Cần tạo ra một môi trường học liệu phong phú, cơ hội sẵn sàng cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM. Sử dụng các đồ dùng tái chế như: Chai lọ, vỏ hộp, ống hút, dây buộc các loại, túi giấy … Học liệu không quá đắt nhưng con bạn sẽ có được nhiều điều vô cùng giá trị. Tạo cơ hội cho trẻ được tiếp xúc, cọ sát với thế giới xung quanh để tăng cường sự tự tin và mạnh dạn, mở rộng hiểu biết với thế giới bên ngoài. Cần cho trẻ giao lưu rộng rãi với nhiều người trong xã hội, bạn bè cùng trang lứa ở nơi công cộng cũng như trường học. VD: Thông qua các hoạt động trải nghiệm ngày hội STEAM FOR KIDS do liên minh cha mẹ STEAM tổ chức. Cách tiếp cận dạy học theo phương pháp STEAM chắc chắn không phải là nhiệm vụ dễ dàng nhưng những lợi ích mà STEAM mang lại cho trẻ nhỏ và trường học thì rất lớn. Trường học sẽ không chỉ là nơi để giảng dạy lý thuyết mà ở nơi đó những đứa trẻ được trải nghiệm những kiến thức thực tiễn vừa lớn khôn, trưởng thành, “chơi thông minh và học vui vẻ”. 2. Thực trạng của vấn đề 2.1. Thuận lợi : Đặc điểm tư duy của trẻ mầm non là tư duy trực quan. Vì thế khi cho trẻ quan sát và thực hiện một thí nghiệm khoa học, hãy chỉ tập trung vào việc đặt câu hỏi để trẻ tự nói ra những thay đổi, những hiện tượng mà trẻ nhìn thấy và nghe thấy. Tránh giải thích dài dòng về nguyên lý khoa học, mà hãy tập trung vào giúp trẻ phát hiện những thay đổi, những diễn biến của hiện tượng. Với các nguyên lý khoa học phức tạp trẻ sẽ tiếp tục được tiếp cận ở các cấp học cao hơn. Trong giáo dục STEAM, khi đặt các câu hỏi cho trẻ nên sử dụng những câu hỏi ở dạng “mở” để trẻ có thể trả lời được, tránh những câu hỏi mà trẻ chỉ là lời “có” hoặc “không”. Không nên hỏi những câu như: Đây có phải là viên kẹo bị loang màu không? Quả cam này tròn à? Xe ô tô này chạy được vì cái bánh xe đúng không? Nên hỏi những câu hỏi giúp trẻ huy động vốn kinh nghiệm, hiểu biết, như: Con gì đây? Con biết gì về quả cam? Con có thể kể cho mẹ nghe con đã xếp ngôi nhà này như thế nào không?... hay các câu hỏi kích thích trẻ tìm hiểu, thử nghiệm, như: Tại sao con không thử làm xem?... hoặc khuyến khích trẻ suy luận, phán đoán, như: Chuyện gì sẽ xảy ra nếu chúng ta cho một ít giấm vào cốc bột nở này nhỉ?... hay khơi gợi trí tưởng tượng cho trẻ kiểu: con có thấy đĩa kẹo bây giờ giống với thứ gì đó mà con đã biết không? Trẻ mầm non không học kiến thức hàn lầm, vĩ mô mà trẻ học về tất cả những gì diễn ra xung quanh, ngay trong chính cuộc sống thực. Trẻ học không chỉ để ghi nhớ và trả bài, mà trẻ học nhanh nhất khi điều đó được ứng dụng vào chính cuộc sống hàng ngày. Vì thế, mỗi kiến thức hay kỹ năng sẽ trở nên có nghĩa với trẻ khi bài học đó gắn với việc tạo ra một sản phẩm cụ thể như: Chiếc đèn phát sáng, ô tô phản lực, chong chóng quay, tòa tháp giấy, để mỗi nguyên lý khoa học trở nên cụ thể, được trẻ ứng dụng trực tiếp, sáng tạo ra một món đồ dùng đồ chơi yêu thích, từ đó sẽ tác động mạnh mẽ đến hứng thú và sự say mê tìm tòi của trẻ. Hoạt động đóng vai trong giai đoạn này đối với trẻ mầm non vô cùng quan trong. Trẻ thích là người lớn, nhưng vốn kinh nghiệm sống chưa đủ để trẻ “làm người lớn” thật sự. Như vậy thì người lớn có thể cho trẻ tham gia vào các hoạt động STEAM dưới dạng các trò chơi đóng vai và thông qua đó trẻ cũng sẽ nhập vào những vai mà bản thân trẻ thích, trẻ muốn bản thân được như vậy (Đóng vai nhà khoa học, kỹ sư xây dựng, nhà thám hiểm, …). Giao nhiệm vụ, tạo được hứng thú cho trẻ khám phá sẽ giúp trẻ tiếp nhận kiến thức dễ dàng hơn. Cách tiếp cận dạy học theo phương pháp STEAM chắc chắn không phải là nhiệm vụ dễ dàng nhưng những lợi ích mà STEAM mang lại cho trẻ nhỏ và trường học thì rất lớn. Trường học sẽ không chỉ là nơi để giảng dạy lý thuyết mà ở nơi đó những đứa trẻ được trải nghiệm những kiến thức thực tiễn vừa lớn khôn, trưởng thành, “chơi thông minh và học vui vẻ”. Tại cơ sở trường Mầm non Tuổi Thơ là một cơ sở có đội ngũ giáo viên chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản, ngôi trường có cơ sở vật chất đầy đủ sẽ là một môi trường thích hợp để đưa vận dụng phương pháp STEAM trong giảng dạy. Con đường tới STEAM là vô cùng thú vị. Khi quan sát một đứa trẻ khi được trải nghiệm thực làm cùng STEAM sẽ thấy chúng tập trung, say sưa, trí tưởng tượng được sáng tỏ, trí tò mò được thỏa mãn và hơn hết tình yêu, niềm đam mê với khoa học và công nghệ được nảy sinh. 2.2. Khó khăn, hạn chế Ở Việt Nam chưa có Chương trình dạy học STEAM, mà chỉ là định hướng dưới dạng mở, linh hoạt và không tường minh. Trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể có quy định: Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục bắt buộc. Hoạt động trải nghiệm nhấn mạnh tới sự huy động tổng hợp các kiến thức và kỹ năng từ nhiều lĩnh vực giáo dục khác nhau, hướng dẫn học sinh áp dụng vào thực tế đời sống trong trường và xã hội. Từ đó, có thể hiểu Chương trình STEAM được ẩn chứa và có tính pháp lý, nằm trong phạm vi khái niệm và nội hàm của hoạt động giáo dục trải nghiệm. Vì vậy, khi áp dụng STEAM, các nhà trường phải thực hiện trong khuôn khổ quy định của hoạt động giáo dục trải nghiệm của Bộ GD&ĐT. Điều này khác với nhiều trường học ở Mỹ, đó là trong tuần có 5 ngày thì 2 ngày dành cho dạy học các môn học theo chương trình quy định, 3 ngày còn lại tổ chức dạy học và thực hành làm dự án về STEAM. Giáo dục STEAM nói chung và dạy học STEAM nói riêng không phải là để học sinh trở thành những nhà khoa học mà là xây dựng cho học sinh có kỹ năng cần thiết, để làm việc và phát triển trong thế giới công nghệ hiện đại, trong tương lai. Như đã đề cập ở trên, có người coi dạy STEAM là phải dạy lập trình hay lắp ráp robot; hay tiếp cận công nghiệp 4.0 là phải dạy STEAM - đó chỉ là cách hiểu một chiều hay cổ súy, quá đề cao STEAM. Thậm chí, có đơn vị dành nhiều tiền để mua sắm công cụ học tập, thiết bị công nghệ, tin học, điện tử để phục vụ cho học STEAM. Chúng ta hoàn toàn tận dụng những cơ sở vật chất sẵn có của mỗi trường để sáng tạo công cụ dạy học STEAM. Dạy học STEAM chỉ là một trong những hoạt động trong khuôn khổ của giáo dục trải nghiệm. Không thể coi STEM là tất cả mà bỏ qua các phương pháp dạy học hiệu quả cũ. Hay coi nhẹ dạy các môn học xã hội, nhân văn hoặc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Để Giáo dục STEAM có hiệu quả, trước hết cần xây dựng được Chương trình STEAM và nội dung dạy học STEAM. Ngoài ra, việc đưa STEAM vào chương trình giáo dục phổ thông cũng sẽ gặp nhiều khó khăn và là câu chuyện dài. Chúng ta phải thay đổi, xây dựng lại quy định thi cử, đánh giá chất lượng cho phù hợp; đào tạo bồi dưỡng giáo viên dạy STEAM. Đặc biệt, với điều kiện cơ sở vật chất tại cơ sở cần được trang bị đầy đủ cho các lớp. Ngoài ra cũng có khó khăn về các nhà giáo dục bao gồm cả cha mẹ không thực sự hiểu rõ về STEAM, giáo viên được tập huấn chưa đồng bộ hết và quan trọng hơn là hiểu về cách học của chính những đứa trẻ ở độ tuổi mầm non để có cách hỗ trợ trẻ tốt nhất. Với những ích lợi của STEAM, một vài đơn vị đang có những bước khai phá tiềm năng của phương pháp giáo dục này tại Việt Nam, hứa hẹn sự nâng cấp và đổi mới trong cách dạy và học của lứa tuổi mầm non. 3. Các biện pháp tiến hành. Để giúp trẻ hoạt động tích cực và có môi trường phong phú đa dạng, bản thân tôi đã thực hiện và mạnh dạn đề ra một số biện pháp như sau: 3.1. Biện pháp 1: Lập kế hoạch: Muốn thực hiện các hoạt động một cách có khoa học và có hiệu quả bản thân tôi trước hết lập ra kế hoạch cho mình: Gồm có kế hoạch năm, kế hoạch tháng, kế hoạch tuần và kế hoạch hàng ngày. PHIÊN CHẾ THÁNG 2
VD1: Dự án “Cây xanh ” - Mục tiêu hoạt động: Trẻ hiểu được lợi ích của cây xanh đối với chúng ta. “Trẻ mạnh dạn tự tin, trả lời câu hỏi. Trẻ hứng thú tham gia hoạt động” Chuẩn bị: Bút chì. - Dự án diễn ra trong một tuần. Chia sẻ về việc trồng cây: "Các con có biết tết trồng cây là ngày nào không”. “Các con đã bao giờ trồng cây vào ngày Tết trồng cây chưa?”. ‘’Trồng cây như thế nào nhỉ?’’. “Các con cảm thấy như thế nào khi trồng cây?”. Chia sẻ với trẻ về lợi ích của cây xanh đối với chúng ta. “Tại sao lại có ngày Tết trồng cây? Tại sao chúng ta lại phải trồng cây? Cây xanh đem lại cho chúng ta lợi ích gì?”. Trồng cây xanh nhiều sẽ giúp ngăn chặn sạc lở đất và làm cho không khí trong lành -> làm một việc mà có hai lợi ích như vậy được gọi là một mũi tên trúng hai đích, cô cho trẻ viết câu thành ngữ vào sách bài tập và chia sẻ với các bạn đã từng làm gì mà một mũi tên trúng hai đích chưa? Cho trẻ chia sẻ về phương pháp làm không khí rong lành. Ngoài trồng cây ra chúng ta làm gì để không khí trong lành không? Nếu không khí bị ô nhiễm thì trái đất chúng ta sẽ bị tổn thương dẫn tới lũ lụt, sạt lở đất, không khí ô nhiễm. Hoạt động mở rộng: suy nghĩ về phương pháp làm không khí trong lành, múa hát các bài hát về cây xanh, trẻ đóng kịch về tiếng gọi rừng xanh. Trẻ được tham gia vào hoạt động tạo hình như làm tranh lá cây, in, bồi giấy phế thải làm đồ tái chế. Kết thúc dự án, tất cả trẻ đều được tham gia dự án và giới thiệu kết quả của mình khi tham gia dự án. VD2: Dự án “Bắp Ngô” Trong dự án”Bắp ngô” – diễn ra trong một tuần,các cô sẽ cùng trẻ trò chuyện,khám phá về những câu chuyện xung quanh bắp ngô: “Những điều con biết về bắp ngô?” , “Con muốn biết thêm gì về bắp ngô?” , “Bắp ngô gồm những gì?” , “Ngô có thể làm thành những món ăn nào?” , “Có bao nhiêu loại ngô,đó là những loại ngô nào?” , “Cây ngô mọc lên từ đâu?” , “Bắp ngô hình thành như thế nào?”.Để tìm được câu trả lời cho những câu hỏi trên,trẻ phải tự tìm và thu thập kiến thức từ các nguồn khác nhau như: xem tranh/ảnh/sách về ngô,hỏi người lớn,xem trên internet và hệ thống các kiến thức thu được bằng hình ảnh,thu âm,video hay bảng biểu...tùy theo cách của từng trẻ. Bên cạnh đó,trẻ sẽ được trải nghiệm thực tế để biết cây ngô mọc lên từ đâu,lá ngô như thế nào,hoa ngô ra làm sao?Ăn ngô có tốt cho sức khỏe không?Hay trẻ được trải nghiệm là các món ăn từ ngô: ngô luộc, bánh ngô, bỏng ngô, sữa ngô,.. Ngoài ra, trẻ còn được dùng chính các phần của bắp ngô hoặc được thể hiện kiến thức của mình về ngô thông qua các hoạt động tạo hình; vẽ.nặn,cắt,bồi,đan tết,...Và các hoạt động nghệ thuật như đóng kịch, đọc thơ, thậm chí với các bạn lớp lớn còn có thể tự sáng tác các bài thơ về ngô. Kết thúc dự án,tất cả trẻ đều có cơ hội để thực hiện,giới thiệu về kết quả của mình khi tham gia dự án. VD3: Dự án “Bé làm bác nông dân”: Qúa trình tham gia dự án tương tự như trên giúp trẻ hiểu được công việc , dụng cụ , nông sản …. Của nghề đóng góp cho cuộc sống hàng ngày. 3.2. Biện pháp 2: Xây dựng môi trường hoạt động: Môi trường cho trẻ hoạt động là nơi có các nguồn thông tin phong phú, khuyến khích tính độc lập và hoạt động tích cực của trẻ. Muốn làm tốt điều đó bản thân tôi đã đưa ra những biện pháp như sau: - Xác định môi trường để tổ chức các hoạt động học tập, vui chơi.... phù hợp kế hoạch - Thiết kế các góc chơi : Xây dựng các góc hoạt động khác nhau trong lớp nhằm tạo điều kiện cho trẻ hoạt động cá nhân hoặc theo nhóm nhỏ được nhiều hơn, hình thức hoạt động phong phú, đa dạng hơn. Giúp trẻ tìm hiểu và khám phá cái mới, hoạt động với đồ vật và rèn luyện kỹ năng. Lồng STEAM vào các góc chơi phù hợp với trẻ theo tùng dự án. Số lượng góc chơi cần bố trí nhiều hơn . Góc chơi của trẻ cần đa dạng, nội dung chơi trong các góc thể hiện đa dạng nhiều mặt của cuộc sống. Nên có thêm góc để trẻ có thể thư giãn hoặc thực hiện ý tưởng riêng của mình. Chủng loại đồ chơi nhiều hơn , nhưng số lượng đồ chơi mỗi loại ít hơn. Đồ chơi gồm nhiều chi tiết, phải ở dạng rời (không có sẵn). Trong lớp tôi đã bố trí các góc như sau: Góc yên tĩnh xa góc hoạt động ồn ào. Ví dụ: Góc xây dựng và góc phân vai ở gần nhau và xa góc sách. Góc xây dựng tránh lối đi lại. Góc tạo hình gần nguồn nước, góc thiên nhiên ở ngoài hiên. Các góc có khoảng rộng, cách nhau hợp lý để bảo đảm an toàn và vận động của trẻ. Tạo ranh giới giữa các góc hoạt động. Ví dụ: Sử dụng giá đựng đồ chơi quay lại tạo thành ranh giới cho góc chơi. Ranh giới ở các góc không che tầm nhìn của trẻ và không cản việc quan sát của giáo viên. Thay đổi vị trí các góc sau mỗi chủ đề để tạo cảm giác mới lạ, kích thích hứng thú của trẻ. Đặt tên các góc phải đơn giản, để hiểu, dễ nhớ và phù hợp với nội dung đang thực hiện. - Đồ chơi, đồ dùng ở các góc: - Mỗi đồ dùng đồ chơi phải phù hợp với độ tuổi và mục đích giáo dục trẻ theo từng chủ điểm, kích thích trẻ phát triển các lĩnh vực vận động, nhận thức ngôn ngữ, tình cảm và mối quan hệ xã hội. Xin ban giám hiệu trang bị các bộ học cụ sáng tạo của nhà sản xuất nhằm lồng phương pháp STEAM vào giảng dạy. - Đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu trong từng góc được sắp xếp phải để thấy, để lấy, dễ lựa chọn. Ví dụ: Những thiết bị đồ chơi nặng đặt ở dưới, những đồ chơi có nhiều bộ phận phải đặt theo bộ. - Màu sắc, hình dáng đồ dùng đồ chơi đẹp, hấp dẫn trẻ, đảm bảo an toàn. - Thường xuyên vệ sinh các giá và đồ dùng, đồ chơi sạch sẽ. Các loại đồ dùng của trẻ có nhãn hoặc ký hiệu bằng chữ cái, chữ số nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ, giúp trẻ tự lấy đồ dùng mà không cần sự trợ giúp của cô, trẻ có thể tự bảo quản đồ dùng cá nhân của mình. Ví dụ: Tôi đã chuẩn bị bì đựng hồ sơ (Túi Crem) để trẻ cất tất cả đồ dùng như: Sách các loại, bút, sáp màu, các sản phẩm vẽ của trẻ.... và ghi ký hiệu ngoài bìa. Đến giờ học trẻ tự lấy tự mở bì hồ sơ lấy sách cần học và tự cất gọn gàng, sạch sẽ. - Trang trí trong các góc chơi: + Trang trí phải linh hoạt, hấp dẫn và thay đổi nội dung theo từng chủ đề, không dán cố định. + Không dán khít các mảng tường mà phải để dành khoảng trống để trẻ dán sản phẩm của mình theo chủ đề. + Các bài đựng trên các giá có nội dung phong phú cho trẻ chọn và phù hợp kế hoạch đặt ra. Vd: tuần khám phá về cá giáo viên sẽ chọn lựa nhiều mẫu dạng bài tập để trẻ chọn có thể làm tranh từ lá cây, tô tranh, tìm các nông sản, lâm sản. 3.3. Biện pháp 3: Trong các hoạt động khác: - Ngoài ra bàn ghế, đồ dùng trong lớp phải đặt vị trí hợp lý, thuận tiện cho trẻ hoạt động. - Cho trẻ trải nghiệm ở các góc chơi ngoài trời, hoạt động góc. - Lịch hoạt động ngoài trời ngoài theo kế hoạch đã đặt ra trong lớp trẻ còn có kế hoạch được trải nghiệm ở các góc khác trong trường , việc lập kế hoạch cũng rất cụ thể, rõ ràng…..ví dụ Lịch hoạt động tuần 29
3.4. Biện pháp 4: Phối hợp với phụ huynh: Để phụ huynh giúp đỡ, hỗ trợ, hợp tác một các tự giác và có hiệu quả, tôi đã thông qua chương trình giảng dạy đổi mới cho phụ huynh nắm về mục đích, yêu cầu của phương pháp dạy mới STEAM, về chương trình ứng dụng công nghệ thông tin qua bảng tuyên truyền của các lớp, của trường, qua các cuộc họp phụ huynh định kỳ, để phụ huynh hiểu được tác dụng của việc dạy đổi mới hình thức tổ chức giáo dục trẻ mầm non như thế nào. Tôi thông báo với phụ huynh về thời gian biểu của lớp, tuyên truyền nội dung giảng dạy đến phụ huynh, mời phụ huynh tham quan lớp, dự giờ một số tiết dạy, tham quan triển lãm đồ dùng để phụ huynh hiểu từ những khó khăn hạn chế về cơ sở vật chất trang thiết bị để đáp ứng kịp thời cho nhu cầu dạy và học hiện nay. Qua đó vận động phụ huynh tham gia đóng góp ủng hộ thêm các nguồn sách báo tranh truyện, nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương, cây xanh cho trường nhằm thực hiện tốt việc chăm sóc giáo dục trẻ. 3.5. Biện pháp 5: Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ: Phải nói rằng việc tự học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho bản thân là điều đặt lên hàng đầu đối với mỗi giáo viên. Muốn thực hiện được điều đó mỗi giáo viên phải tự tìm tòi sách báo và các phương tiện thông tin đại chúng để trau dồi kiến thức.Nhằm giúp cho giáo viên nắm rõ được lợi ích của phương pháp STEAM trong giáo dục trẻ. Luôn nắm vững tâm sinh lý của trẻ để có phương pháp tổ chức các hoạt động cho trẻ, không để trẻ nhàm chán im lặng, phải giúp trẻ hoạt động tích cực vào các hoạt động, gây hứng thú và sự chú ý cho trẻ. Thực hiện đầy đủ các đợt chuyên đề. Ngoài ra tôi còn tranh thủ nghiên cứu sách báo, sưu tầm các loại tranh ảnh, xem các kênh truyền hình, truy cập mạng để có vốn kiến thức được đầy đủ và phong phú hơn. Luôn có ý thức học hỏi những người đi trước, dự giờ, tham quan các lớp, trường bạn nhằm trau dồi kiến thức học những điều hay, điều mới lạ để thực hiện dạy trẻ có hiệu quả Các dự án học mang tính tực tiễn rất cao,gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống của trẻ. Có thể kể đến một vài dự án: 4. Hiệu quả của sáng kiến. Sau một năm nghiên cứu đề tài kết quả đạt được như sau * Khảo sát đầu năm
* Kết quả cụ thể trên trẻ:
* Đối với giáo viên: Đã sử dụng tốt phương pháp sư phạm, nâng cao kiến thức cơ bản hiểu biết về phương pháp STEAM , kỹ năng thực hành của từng nội dung tạo hình, nắm vững phương pháp dạy học theo chương trình giảng dạy mầm non, có nhiều kinh nghiệm, sáng tạo trong tiết dạy, trong việc tạo môi trường học tập cho trẻ, đã tạo được niềm tin và thu hút sự quan tâm hỗ trợ của các bậc phụ huynh. * Đối với phụ huynh học sinh: Đã có sự quan tâm và phối kết hợp tốt với giáo viên trong việc rèn các kỹ năng tự phục vụ cho trẻ cũng như phát triển tư duy cho trẻ. III. KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ 1. Kết luận Qua việc vận dụng phương pháp STEAM vào thiết kế các dự án trải nghiệm sáng tạo cho trẻ mầm non 5-6 tuổi theo chủ đề” Thế giới thực vật” và kết quả đạt được, bản thân tôi rút ra một số bài học kinh nghiệm sau: * Bài học trong công tác tham mưu, tuyên truyền, phối hợp: - Làm tốt công tác tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường, hội phụ huynh, chính quyền địa phương để thực hiện tốt công tác xã hội hóa giáo dục. - Tuyên truyền sâu rộng tới các bậc phụ huynh về mục tiêu giáo dục mầm non và yêu cầu cần đạt cuối độ tuổi nhà trẻ và độ tuổi mẫu giáo cụ thể là đối với trẻ 4 - 5 tuổi. Tuyên truyền kiến thức về lợi ích phương pháp steam trong nuôi dạy con theo khoa học. - Phối hợp với Ban giám hiệu khảo sát chất lượng trẻ nhà trẻ theo đánh giá sự phát triển của trẻ trong thực hiện chương trình giáo dục mầm non với 4 lĩnh vực phát triển. * Bài học trong công tác chăm sóc giáo dục: - Muốn vận dụng phương pháp STEAM vào thiết kế các dự án trải nghiệm sáng tạo cho trẻ mầm non 5-6 tuổi đòi hỏi người giáo viên phải linh động tìm tòi kiến thức theo các chủ đề . - Nắm vững đặc điểm tâm sinh lý và khả năng nhận thức và kỹ năng hoạt động của trẻ để lựa chọn phương pháp thích hợp. - Đồ chơi, hình ảnh, cách bố trí trong lớp phải phù hợp với độ tuổi và khả năng phát triển của trẻ. Cải tiến đồ dùng, đồ chơi phải đẹp hấp dẫn, sáng tạo có tác dụng thu hút, lôi cuốn trẻ, tạo cho trẻ niềm say mê, hứng thú học và hoạt động, đồ dùng nhiều loại, đa dạng và thay đổi thường xuyên. - Cô hướng dẫn trẻ, tổ chức cho trẻ phải nhẹ nhàng, thoải mái, tránh gò ép. - Cô giáo phải thực sự tâm huyết với nghề phải có phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn nghiệp vụ... theo điều lệ trường mầm non, thực sự là người mẹ hiền thứ hai của trẻ, biết lắng nghe và tôn trọng ý kiến của giáo viên, học sinh và các bậc phụ huynh. - Điều tra khảo sát chất lượng dạy và học ban đầu, phân tích so sánh các số liệu đó để tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, nguyên nhân và các giải pháp khắc phục, từ đó xây dựng kế hoạch hoạt động. - Lập kết hoạch chăm sóc giáo dục trẻ theo 5 lĩnh vực phát triển đối với trẻ mẫu giáo sao cho phù hợp theo chủ đề chủ điểm, theo từng tháng, từng giai đoạn và cả năm chi tiết và cụ thể. - Không nên chỉ chú trọng chất lượng văn hóa mà còn phải coi trọng giáo dục toàn diện cả Đức - Trí - Thể - Mỹ - Lao đông cho học sinh, đặc biệt gắn với giáo dục trẻ các kiến thức * Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm. STEAM là một phương pháp giáo dục hiện đại và lý tưởng, trong đó quá trình học tập và kết quả cùng được xem trọng như nhau, tính tương tác được đặt lên hàng đầu. Ở phương pháp giáo dục này, việc học tập chủ yếu dựa trên thực hành và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, giúp học sinh không chỉ hiểu biết về nguyên lý mà còn có thể tạo ra được những sản phẩm trong cuộc sống hằng ngày. Đặc biệt sự hợp nhất giữa yếu tố Nghệ thuật và các bộ môn khoa học sẽ giúp học sinh nhìn nhận sự việc một cách tự nhiên hơn, dễ tiếp nhận hơn và trong một không gian cởi mở hơn. 2. Kiến nghị. -Ban giám hiệu tiếp tục bồi dưỡng, nâng cao trình độ cho giáo viên, tổ chức cho giáo viên dự giờ kiến tập các trường bạn. - Đề nghị nhà trường mua sắm thêm các đồ dùng, đồ chơi để phục vụ trong các góc chơi tạo môi trường đẹp, phong phú và đa dạng hơn. - Đề nghị Ban giám hiệu tổ chức nhiều cuộc thi triển lãm về đồ dùng đồ chơi, trang trí góc lớp trong trường. |
