Lượng dầu ăn kỷ lục được sử dụng trong các phương tiện di chuyển Theo Guardian, một nghiên cứu mới đây chỉ ra rằng, người dân Anh và châu Âu đang đổ 17.000 tấn dầu hạt cải và dầu hướng dương (tương đương 19 triệu chai) vào các phương tiện di chuyển của họ mỗi ngày, ngay cả khi giá dầu ăn đã tăng 2,5 lần so với năm 2021. Theo nghiên cứu, tương đương với 14 triệu chai dầu cọ và dầu đậu nành khác mỗi ngày - chủ yếu từ Indonesia và Nam Mỹ - cũng được đốt để làm nhiên liệu thay vì sử dụng với mục đích nấu ăn. Giá dầu thực vật tại châu Âu và Anh đang tăng lên từng ngày do cuộc xung đột tại Ukraine vẫn đang diễn ra. Ukraine đã xuất khẩu 5,27 triệu tấn dầu hướng dương trong giai đoạn 2020-2021, chiếm khoảng 47% tổng lượng xuất khẩu của thế giới. Sự thiếu hụt dầu hướng dương đã gây ra hiệu ứng domino, khiến giá dầu hạt cải, dầu cọ và dầu ô liu trên thế giới tăng cao kỷ lục.  Giá dầu hướng dương tăng dựng đứng vào cuối tháng 3. (Ảnh: Trading Economics) Giá dầu hướng dương thế giới đã tăng 44% vào cuối tháng 3 so với một năm trước đó, trong khi dầu hạt cải đã tăng 72%, theo báo cáo của công ty nghiên cứu thị trường Mintec. Giá dầu đậu nành cũng tăng 41%, dầu cọ tăng 61% và dầu ô liu tăng hơn 15%. Mintec cho biết ngoài dầu ô liu, tất cả sản phẩm dầu ăn còn lại đều đạt mức giá cao kỷ lục trong tháng 3. Nhưng dường như giá dầu ăn không thể tăng nhanh hơn giá dầu diesel, khi mà 58% lượng dầu hạt cải và 9% lượng dầu hướng dương tại Anh đang được sử dụng cho trong động cơ ô tô và xe tải. Maik Marahrens từ nhóm vận động Giao thông & Môi trường thực hiện nghiên cứu cho biết: "Các siêu thị đã phải phân phối dầu thực vật và giá cả thì tăng vọt. Đồng thời, chúng ta đang đốt hàng nghìn tấn dầu hướng dương và hạt cải dầu trong xe ô tô của mình hàng ngày. Trong thời kỳ khan hiếm, chúng ta phải ưu tiên lương thực hơn nhiên liệu". Dùng dầu ăn thay thế nhiên liệu có thực sự tốt? Bất chấp tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng đang ở mức cao kỷ lục, khoảng 10% ngũ cốc trên thế giới vẫn được biến thành nhiên liệu sinh học, đủ để nuôi 1,9 tỷ người trong một năm theo một số ước tính. Dustin Benton, Giám đốc chính sách của Green Alliance cho biết: "Vào thời điểm mà xung đột của Nga và Ukraine đe dọa người dân ở các nước kém phát triển hơn với nạn đói, thì việc tiếp tục sử dụng nhiên liệu sinh học ngày càng tăng là điều không thể tránh khỏi. Cắt giảm nhiên liệu sinh học là cách nhanh nhất để giải quyết nạn đói toàn cầu trong cuộc khủng hoảng này." Hàng chục nghiên cứu đã liên kết nhiệm vụ của nhiên liệu sinh học với việc tăng giá thực phẩm bởi vì cây nhiên liệu làm tăng nhu cầu về đất và làm giảm nguồn cung. Theo Giáo sư Timothy Searchinger - thành viên cấp cao của Viện Tài nguyên Thế giới, xu hướng sử dụng dầu ăn có nguồn gốc từ thực vật trái với mục đích của chúng có thể tạo ra những tác động tiêu cực với môi trường. "Việc nhu cầu về dầu thực vật tăng cao có thể gây ra những tác động xấu với môi trường, bởi những người nông dân buộc phải tăng diện tích đất trồng trọt để theo kịp thị trường. Việc 18% dầu thực vật trên thế giới bị dùng để làm thay nhiệm vụ của dầu diesel sẽ làm gia tăng lượng khí carbon thải ra môi trường, thậm chí còn tệ hơn cả nhiên liệu hóa thạch", ông Searchinger cho biết. Việc dầu thực vật có thể sử dụng cho các động cơ chạy diesel đã được phát hiện từ những năm 1900, nhưng một số thay đổi phải được thực hiện với chiếc xe. Nhưng các chuyên gia nói rằng lượng khí thải trong vòng đời của chúng thậm chí có thể còn tồi tệ hơn cả nhiên liệu hóa thạch bởi vì họ sẽ chuyển việc canh tác cây lương thực sang đất trước đây chưa từng được sử dụng để trồng trọt - thường là do phá rừng. Đất trồng trọt toàn cầu được cho là đã mở rộng hơn 100 triệu ha trong thế kỷ này - một diện tích tương đương với quốc gia Ai Cập. Khoảng một nửa diện tích là từ các hệ sinh thái tự nhiên, một tốc độ phát triển siêu tốc so với 8.000 năm trước. Searchinger nói: "Chi phí cho nhiên liệu sinh học lớn hơn lợi ích từ việc giảm sử dụng dầu. Lỗi mà châu Âu và những nước khác đã mắc phải là họ hoàn toàn bỏ qua chi phí này. Họ hành động như thể sử dụng đất miễn phí. Cuộc khủng hoảng lương thực mà chúng ta đang gặp phải nhắc nhở chúng ta rằng điều đó không hề đúng đắn". Để bảo vệ an ninh lương thực, EU đã hoàn thiện chính sách nông nghiệp chung, chuyển sang cho phép sản xuất cây trồng trên đất bỏ hoang và bãi bỏ các quy tắc luân canh cây trồng. Ariel Brunner, giám đốc chính sách của Birdlife Europe, cho biết: "Có một điều đáng kinh ngạc khi đi theo những hành động bảo vệ thiên nhiên nhân danh mối lo an ninh lương thực trong khi vẫn tiếp tục đốt cháy một lượng lớn lương thực được trồng trên hàng triệu ha đất". Một quan chức của Ủy ban châu Âu cho biết nhiên liệu sinh học có thể củng cố an ninh lương thực và thay thế cho nhiên liệu hóa thạch, trong khi các quốc gia EU sẽ nhận được sự hỗ trợ của Bỉ trong việc sử dụng các công thức nhiên liệu sinh học pha trộn để giảm lượng đất cần thiết cho nguyên liệu. "Sự đóng góp của nhiên liệu sinh học được sản xuất từ cây lương thực và thức ăn chăn nuôi đối với quá trình khử cacbon là rất hạn chế, vì vậy việc sử dụng chúng nên được hạn chế", quan chức này nói thêm. Ngoài ra, việc dùng dầu thực vật cũng có một số nhược điểm bao gồm: Khó khăn trong việc khởi động, do nhiệt độ bắt lửa của dầu diesel và dầu thực vật là khác nhau; Động cơ không thể đạt được công suất tối đa, dù một thí nghiệm của Volkswagen cho thấy lượng dầu tiêu thụ trên cũng một quãng đường của dầu thực vật thấp hơn so với dầu diesel; Giảm độ bền của động cơ do cặn nhiên liệu từ dầu thực vật nhiều hơn, đồng thời khả năng bôi trơn cũng kém hơn. Việc sử dụng dầu ăn thay vì dầu diesel sẽ khiến phương tiện không còn được bảo hành. Tham khảo: The Guardian Theo Guardian, các nhà phân tích thấy rằng 58% dầu hạt cải ở châu Âu đang được sử dụng làm nhiên liệu cho ôtô, mặc dù giá dầu ăn đang tăng đồng thời hành động này gây hại tới môi trường cũng như động cơ. Dầu ăn ở đây không phải được dùng đổ trực tiếp vào xe mà được dùng để sản xuất diesel sinh học, bằng cách thực hiện một số phương pháp để chuyển hóa dầu thực vật và tách các chất không thể sử dụng cho động cơ. Dù trên thực tế, vẫn có khá nhiều tài xế đổ trực tiếp dầu thực vật vào bình chứa nhiên liệu, đặc biệt là sử dụng dầu ăn đã qua sử dụng, lọc sạch cặn. Cụ thể, 17.000 tấn, tức khoảng 19 triệu chai dầu ăn được sử dụng cho nhiên liệu diesel sinh học mỗi ngày, mặc cho thực tế rằng giá dầu ăn đã tăng 2,5 lần so với trước 2021. Tương đương, 14 triệu chai dầu cọ và dầu đậu nành - phần lớn đến từ Indonesia và Nam Mỹ - cũng được đốt để làm nhiên liệu cho xe hơi, nghiên cứu cho biết. Giá dầu thực vật đang tăng vọt phần lớn do ảnh hưởng từ xung đột Ukraine. Quốc gia Đông Âu là nhà cung ứng hạt cải lớn nhất châu Âu và là nguồn cung dầu hướng dương lớn nhất thế giới. Nhưng 58% dầu hạt cải, và 9% dầu hướng dương - tiêu thụ ở châu Âu trong 2015-2019 được sử dụng để làm nhiên liệu cho ôtô con và xe tải, mặc cho những tác động tới môi trường có thể còn tệ hơn so với nhiên liệu hóa thạch. "Các siêu thị đã phải cung ứng hạn chế dầu thực vật và giá cả đang leo thang", Maik Marahrens từ tập đoàn Transport & Environment, đơn vị thực hiện nghiên cứu, cho biết. "Cùng lúc, chúng ta đang đốt hàng trăm nghìn tấn dầu hạt cải và dầu hướng dương để đi lại hàng ngày. Giữa thời buổi khan hiếm này, chúng ta phải ưu tiên lương thực hơn nhiên liệu", Marahrens nói với Guardian. Dù tình trạng mất an ninh lương thực đang ngày thêm trầm trọng, khoảng 10% hạt trên thế giới vẫn đang bị dùng làm nhiên liệu sinh học, với lượng đủ để nuôi 1,9 tỷ người một năm theo ước tính. Và khoảng 18% dầu thực vật trên thế giới được sử dụng làm diesel sinh học với mục đích giảm khí thải nhà kính gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu. Tuy nhiên, các chuyên gia nói rằng chu kỳ khí thải có thể thậm chí tệ hơn cả nhiên liệu hóa thạch bởi chúng biến việc trồng lương thực thành những mảnh đất hoang - thứ thường xuyên đồng nghĩa với việc phá rừng. "Chi phí của nhiên liệu sinh học khi được tiết kiệm sẽ tuyệt hơn nếu được kết hợp với việc giảm sử dụng dầu ăn. Sai lầm ở châu Âu và những nơi khác xảy ra khi họ bỏ qua toàn bộ chi phí. Họ hành động với suy nghĩ rằng việc sử dụng đất đai là miễn phí. Khủng hoảng lương thực mà chúng ta đang gánh chịu sẽ nhắc nhở rằng điều đó không đúng", theo Timothy Searchinger, nhà nghiên cứu tại Đại học Princeton và thành viên lâu năm tại Viện Tài nguyên thế giới. Dầu ăn dùng làm nhiên liệu như thế nào Dầu ăn mà chủ yếu là dầu thực vật được sử dụng làm nhiên liệu cho ôtô dưới hai dạng: sản xuất diesel sinh học một cách chính thống và cách còn lại được nhiều tài xế truyền tai nhau đó là đổ thẳng vào bình nhiên liệu, thay thế hoàn toàn cho diesel. Với cách thứ nhất, dùng để sản xuất diesel sinh học (biodiesel). Về cơ bản, biodiesel được tạo ra bằng cách sử dụng dầu thực vật hoặc mỡ động vật để tinh chế, loại bỏ các chất không thể sử dụng. Biodiesel sẽ được pha trộn với diesel (ví dụ theo tỷ lệ 5-95) để sử dụng. Lợi ích của biodiesel được biết đến là giảm khí thải, tăng tuổi thọ động cơ, bên cạnh nhược điểm là cung cấp ít năng lượng, oxy hóa nhanh và dễ đóng băng ở nhiệt độ thấp so với diesel thông thường. Thực tế việc sử dụng biodiesel cũng như xăng sinh học E5, vẫn là cuộc tranh cãi của những quan điểm khác nhau, về cả khoa học và cân đối lợi ích. Trong khi việc đánh giá hiệu quả hay không của biodiesel chủ yếu phụ thuộc vào các nhà quản lý, thì các tài xế ở châu Âu thực tế đang sử dụng dầu ăn theo một cách khác đơn giản và lạ lùng hơn, đó là đổ trực tiếp dầu ăn, đặc biệt dầu thải vào động cơ. Vậy cách làm này thực sự như thế nào, có hiệu quả hay không? TheoHow Stuff Works, chuyên trang kỹ thuật nổi tiếng của Mỹ, việc đổ trực tiếp dầu ăn vào thùng nhiên liệu là hoàn toàn không nên làm, vì sẽ khiến động cơ nhanh hỏng. Tuy nhiên, nếu được chỉnh sửa, động cơ vẫn có thể hoạt động bình thường. Tại Mỹ, sử dụng dầu ăn làm nhiên liệu có thể bất hợp pháp ở một số tiểu bang, vì luật pháp yêu cầu giấy phép đặc biệt để lái ôtô đã tinh chỉnh. Do đó, dầu ăn cũng không được xem là một nguồn nhiên liệu để sử dụng lâu dài. Vậy chính xác dầu ăn đổ thẳng vào xe như thế nào? Dùng dầu ăn làm nhiên liệu trực tiếp không phải chuyện lạ ở Mỹ, châu Âu. Ảnh:Howstuffworks Đầu tiên, động cơ xe phải là loại dùng diesel. Bởi lẽ, việc kích nổ bằng tia lửa điện như trên động cơ xăng thông thường sẽ rất khó đạt được quá trình đốt cháy nếu sử dụng dầu thực vật. Đường ống dẫn nhiên liệu và bơm trong động cơ xăng không được thiết kế để xử lý loại nhiên liệu có độ nhớt cao như dầu ăn, nhiều cảm biến xác định tỷ lệ nhiên liệu cũng không thể hoạt động với loại chất lỏng này. Động cơ diesel với cơ chế nổ bằng cách nén hòa khí và nhiên liệu ở áp suất cao có thể tiếp nhận dầu thực vật mà không cần tinh chỉnh gì. Tuy nhiên, vì độ nhớt cao nên khi được phun vào buồng đốt, dầu ăn không được toả ra đúng cách như diesel, vì vậy sẽ có một lượng dầu không được đốt hết, làm tắc động cơ. Có một vài giải pháp cho vấn đề này. Đầu tiên là trộn dầu thực vật với các nhiên liệu thông thường, ví như diesel. Tuy cách làm này sẽ làm động cơ bớt bị tắc nhưng vẫn không thể giải quyết triệt để vì thực tế là vẫn còn dầu ăn. Giải pháp khác là sử dụng hệ thống hai bình nhiên liệu, một bình chứa diesel, một bình chứa dầu ăn. Diesel được dùng khi khởi động và tắt động cơ, giúp làm nóng máy khi khởi động và xả sạch dầu ăn trong buồng đốt trước khi tắt máy. Dầu ăn trong bình còn lại sẽ được làm nóng, vì dầu ăn ấm hơn có thể được phun hiệu quả hơn. Thực tế, ở nhiệt độ không khí thông thường, dầu thường đặc hơn so với lúc bị đun nóng. Tuy nhiên, đây cũng không phải là giải pháp tổng thể. Để sử dụng hiệu quả dầu ăn làm nhiên liệu, cần phải có một số sửa đổi đáng kể ở động cơ. Đầu tiên là lắp một số vòi phun nhiên liệu mới với hệ thống lọc mở rộng, đảm bảo rằng chỉ nhiên liệu sạch đi vào buồng đốt. Dầu ăn đã qua sử dụng từ các nhà hàng cũng cần phải lọc nhiều lần trước khi đổ vào thùng nhiên liệu. Có thể sử dụng các loại vải bền để lọc một cách đơn giản. Xe cũng cần có thêm các bộ bugi sưởi mới, được thiết kế đặc biệt để sử dụng với dầu thực vật, nhằm làm nóng dầu trước khi khởi động xe trong những ngày lạnh. Có một cách nữa để làm nóng dầu ăn là đặt được ống dẫn nhiên liệu cạnh đường ống của hệ thống làm mát, nước nóng xả nhiệt từ động cơ sẽ được sử dụng để làm nóng dầu ăn. Ở thị trường Mỹ, có nhiều công ty cung cấp bộ sản phẩm để thực hiện việc nâng cấp động cơ, với mức giá trải dài từ vài trăm tới vài nghìn USD. Nếu có thể sử dụng dầu ăn, đặc biệt là dầu đã qua sử dụng để làm nhiên liệu cho xe thì đây là một cách làm rất tốt để bảo vệ môi trường. Nhưng rõ ràng, bên cạnh những trở ngại về kỹ thuật có thể ảnh hưởng tới cỗ máy thì dầu ăn liệu có tiết kiệm hơn nhiên liệu thông thường? Nếu xét về tài chính, dầu ăn không đáng để lựa chọn làm nhiên liệu. Bởi dù mua dầu thải với giá rẻ thì chi phí chuyển đổi động cơ khá lớn sẽ khiến chủ xe không thể tiết kiệm tiền. Trong khi giá của dầu ăn chưa sử dụng cũng xấp xỉ với diesel. Dầu ăn có thể rẻ hơn tùy thuộc vào khu vực và quốc gia, thậm chí có thể mua với số lượng lớn từ nhà hàng, nhưng nhìn chung không tiết kiệm chi phí so với nhiên liệu làm từ dầu mỏ. Dù vậy, trên thực tế vẫn có một số lượng nhỏ những người thích mày mò, sáng tạo với kỹ thuật sẽ sử dụng dầu thải miễn phí từ các nhà hãng để sử dụng cho ôtô của mình. Tất nhiên, lượng dầu ăn mà các nhà hàng thải bỏ không bằng với hàng triệu thùng nhiên liệu hóa thạch mà người Mỹ tiêu thụ mỗi ngày. Dầu ăn đã qua sử dụng không thể trở thành nhiên liệu chính để cung cấp cho xe hơi. Như vậy, việc sử dụng dầu ăn để tiết kiệm tiền nhiên liệu là hoàn toàn không khả thi, nhưng vẫn có một lý do khác để có thể cân nhắc sử dụng loại dầu này. Trong các thử nghiệm của Consumer Reports, một chiếc xe chạy bằng diesel sinh học tạo ra ít ô nhiễm hơn một chiếc xe chạy bằng diesel thông thường, nhưng phạm vi hoạt động sẽ ngắn hơn một chút. Mỹ Anh - Minh Quân |
