Ở cơ thể người, mỗi nhóm máu mang những đặc trưng riêng biệt khác hẳn nhau; nếu truyền nhầm nhóm máu sẽ gây ra các tai biến trầm trọng, thậm chí khiến người bệnh tử vong. Show Truyền máu luôn luôn có những nguy cơ. Truyền nhầm nhóm máu rất hiếm gặp, nhưng hoàn toàn có thể xảy ra. Để hiểu phản ứng của cơ thể khi truyền nhầm nhóm máu trước tiên bạn phải biết các nhóm máu và nguyên lí của truyền máu. 1. Nhóm máu và nguyên lí của truyền máuNhóm máu của một người được quyết định bởi các kháng nguyên trên bề mặt hồng cầu. Máu của con người được chia làm nhiều nhóm. Theo thống kê của các nhà khoa học, tính đến thời điểm hiện tại đã phát hiện khoảng trên 30 hệ nhóm máu khác nhau, trong đó, hệ nhóm máu ABO và Rh(D) đóng vai trò rất quan trọng do có tính sinh miễn dịch cực mạnh. Về hệ thống nhóm máu ABONhóm máu con người được chia thành 4 nhóm chính là: A, B, AB, O dựa vào những kháng nguyên có trên bề mặt hồng cầu. Cụ thể:
Hệ thống nhóm máu RhCó 3 loại kháng nguyên chính gồm: Kháng nguyên C (Rh’), kháng nguyên D (Rh0), kháng nguyên E (Rh”). Tuy nhiên, chỉ có kháng nguyên D có tính kháng nguyên mạnh và có tính sinh miễn dịch cao. Chính vì vậy mà chỉ khi có kháng nguyên D thì mới gọi là Rh+. Kháng nguyên hệ thống nhóm máu Rh có tính di truyền cao, còn kháng thể chống Rh thì chỉ có ở cơ thể những người có nhóm máu Rh- khi được miễn dịch bằng hồng cầu có kháng nguyên D (Rh+). Chính vì vậy mà nếu một người bệnh có nhóm máu Rh- và chưa bao giờ được truyền máu thuộc nhóm Rh+ thì khi truyền máu Rh+ lần đầu sẽ không bị xảy ra phản ứng phản vệ. Tuy nhiên, nếu tiếp tục truyền máu khác nhóm Rh+ cho bệnh nhân có nhóm Rh- trong vòng 2 – 4 tháng thì nồng độ kháng thể chống Rh+ có trong máu người nhận Rh- sẽ đạt tối đa và có thể gây ra sốc nặng. 2. Điều gì xảy ra khi truyền nhầm nhóm máuNếu bạn nhận sai nhóm máu, cơ thể sẽ xuất hiện các triệu chứng sốt, ớn lạnh, cảm giác nóng và đau nhức nơi truyền. Các triệu chứng này là kết quả của phản ứng miễn dịch và sự tấn công của các tế bào bạch cầu. Ngoài ra trên da còn có thể xuất hiện các đốm màu tối. Nguyên nhân là do sự phá vỡ tiểu cầu trong máu người cho. Trong tất cả tế bào máu được truyền vào cơ thể người nhận, các tế bào hồng cầu luôn bị phá hủy đầu tiên do sự không tương thích giữa kháng nguyên trên màng hồng cầu người cho máu và kháng thể trong máu người nhận. 3. Những nhóm máu được phép truyền được cho nhau Người mang nhóm máu A có thể truyền máu cho những người cùng nhóm máu A hoặc nhóm máu AB và những người thuộc nhóm máu A cũng có thể nhận máu từ những người có nhóm A, nhóm O. Người mang nhóm máu B có thể truyền máu cho những người thuộc nhóm máu B hoặc nhóm AB và ngược lại, những người có nhóm máu B có thể nhận máu từ người cho thuộc nhóm máu B hoặc nhóm O. Nhóm máu AB được xem là nhóm máu hiếm, những người mang nhóm máu này có thể nhận được truyền máu từ những nhóm máu khác nhưng chỉ được phép cho những người cùng nhóm máu AB. Nhóm máu O khá phổ biến và hoàn toàn không có kháng nguyên nên có thể truyền máu được cho tất cả các nhóm máu khác. Tuy nhiên, những người nhóm máu O chỉ có thể nhận máu từ người cho mang cùng nhóm máu O do các kháng thể A, B trong huyết tương của nhóm máu này sẽ tấn công các loại khác, gây biến chứng. 4. Truyền máu như thế nào mới an toàn?Để tránh những biến chứng khi truyền máu khác nhóm thì phải tuân thủ tuyệt đối các nguyên tắc truyền máu, nghĩa là phải truyền máu cùng nhóm với các kháng nguyên và kháng thể tương thích, không phải chỉ đơn giản là những người mang nhóm máu A đều được truyền cho nhóm máu A mà phải cần bác sĩ xét nghiệm xem có yếu tố Rh (+) hay Rh (-) hay không. Ngoài ra, sau khi xác định nhóm máu của người bệnh thì bác sĩ sẽ cần phải làm các phản ứng chéo bằng cách trộn hồng cầu của người cho máu với huyết thanh của người nhận máu và ngược lại, khi không xảy ra hiện tượng ngưng kết hồng cầu thì máu đó mới có thể được truyền cho người nhận. Trong trường hợp cần truyền máu khác nhóm thì phải tuân thủ theo quy tắc tối thiểu là không để xảy ra hiện tượng ngưng kết hồng cầu của người cho trong máu của người nhận vì đây là tai biến có thể khiến người nhận tử vong nhanh chóng. Truyền máu khác nhóm bắt buộc phải đảm bảo nguyên tắc sau:Nhóm O sẽ truyền được cho 3 nhóm: A, B, AB. Nhóm máu A và nhóm B sẽ truyền được cho nhóm AB và nhóm máu AB không truyền được cho nhóm O, A, B. Chỉ được truyền khoảng 250ml máu, với tốc độ rất chậm. Nếu bệnh nhân cần truyền máu là người có yếu tố Rh+ thì truyền máu Rh+ hoặc Rh- đều được. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân cần truyền máu là người thuộc Rh- thì nhất thiết phải được truyền máu là Rh-. Để xác định nhóm máu của bạn, bạn có thể truy cập website: DK.SAN43NGUYENKHANG.VN hoặc liên hệ Zalo: 0342.318.318 để được hướng dẫn.
Máu là nguồn sống trong cơ thể chúng ta, là một dược phẩm vô giá, chưa có thứ thuốc nào thay thế được. Máu rất cần cho cấp cứu và điều trị như khi phải phẫu thuật, cấp cứu hay chữa một số bệnh. Vậy làm thế nào để đảm bảo an toàn truyền máu? Các kháng nguyên có tính miễn dịch cao được xếp thành hệ thống các nhóm máu ABO, Rh đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong truyền máu. Những nhóm máu quan trọng trong truyền máu - Hệ thống nhóm máu ABO: Năm 1901, bác học Landsteiner phát hiện ra hiện tượng: huyết thanh của người này làm ngưng kết hồng cầu của người kia và ngược lại. Sau đó các nhà khoa học đã tìm được kháng nguyên A và kháng nguyên B có mặt trên màng hồng cầu, còn kháng thể a và kháng thể b có mặt trong huyết tương. Kháng thể a sẽ làm ngưng kết hồng cầu mang kháng nguyên A, kháng thể b sẽ làm ngưng kết hồng cầu mang kháng nguyên B. Do cơ thể có trạng thái dung nạp với kháng nguyên bản thân nên trong huyết tương không bao giờ có kháng thể chống lại kháng nguyên có trên bề mặt hồng cầu của chính mình. Dựa vào kháng nguyên có trên bề mặt hồng cầu, người ta chia ra 4 nhóm máu là: A, B, AB và O. Người nhóm máu A có kháng nguyên A trên bề mặt hồng cầu và có kháng thể b trong huyết tương. Người nhóm máu B có kháng nguyên B trên bề mặt hồng cầu và có kháng thể a trong huyết tương. Người có nhóm máu AB có kháng nguyên A và B trên bề mặt hồng cầu và không có kháng thể a và b trong huyết tương. Người có nhóm máu O không có kháng nguyên A và B trên bề mặt hồng cầu, nhưng trong huyết tương có cả kháng thể a và b. Các kháng thể a và b là những kháng thể tự nhiên trong huyết thanh. - Hệ thống nhóm máu Rh: Hệ Rh có 3 loại kháng nguyên chính: kháng nguyên D (Rh0), kháng nguyên C (Rh'), kháng nguyên E (Rh''). Nhưng chỉ có kháng nguyên D có tính kháng nguyên mạnh và có tính sinh miễn dịch cao. Do đó chỉ khi có kháng nguyên D thì mới gọi là Rh . Kháng nguyên hệ thống nhóm máu Rh có tính di truyền, còn kháng thể chống Rh chỉ có ở cơ thể những người có nhóm máu Rh- khi được miễn dịch bằng hồng cầu có kháng nguyên D (Rh ). Nếu một người có nhóm máu Rh- , chưa hề được truyền máu Rh bao giờ thì khi truyền máu Rh lần đầu cho họ sẽ không bị xảy ra phản ứng phản vệ. Nhưng sau 2 - 4 tháng truyền máu Rh , nồng độ kháng thể chống Rh trong máu người nhận Rh- mới đạt tối đa. Từ đây nếu truyền máu Rh cho họ lần thứ 2, có thể gây ra sốc nặng. Vì vậy phải hết sức chú ý tới người đã được truyền máu nhiều lần, phải xác định nhóm máu hệ Rh cho họ để tránh các trường hợp xảy ra phản ứng truyền máu nguy hiểm. Truyền máu như thế nào mới an toàn? Quy tắc truyền máu cơ bản là: không để kháng nguyên và kháng thể tương ứng gặp nhau trong máu người nhận. Đối với hệ thống nhóm máu ABO, thoả mãn qui tắc trên là phải truyền cùng nhóm, ví dụ máu nhóm A truyền cho nhóm A... Đồng thời với việc xác định nhóm máu thuộc hệ ABO, cần phải làm các phản ứng chéo: trộn hồng cầu người cho với huyết thanh máu người nhận và trộn hồng cầu người nhận với huyết thanh máu người cho, nếu không có hiện tượng ngưng kết hồng cầu thì máu đó mới được truyền. Trường hợp cần truyền máu khác nhóm, phải theo một qui tắc tối thiểu: không để xảy ra ngưng kết hồng cầu của người cho trong máu của người nhận. Vì khi xảy ra tai biến này thì chỉ cần truyền nhầm 2ml máu đã có thể gây tử vong do tắc mạch, tan máu, suy thận cấp... Do đó truyền máu khác nhóm bắt buộc phải theo nguyên tắc sau: nhóm O truyền được cho 3 nhóm: A, B, AB; Nhóm A và nhóm B truyền được cho nhóm AB. Nhóm AB không truyền được cho nhóm O, A, B. Trường hợp truyền máu khác nhóm chỉ được truyền khoảng 250ml máu, với tốc độ rất chậm, khi đó tai biến do truyền máu rất khó xảy ra vì kháng thể trong máu người cho ngay lập tức bị pha loãng trong máu của người nhận, do đó nồng độ kháng thể rất thấp. Các kháng thể này sẽ bị các enzym phân giải. Đối với hệ thống nhóm máu Rh, kháng thể chống Rh chỉ hình thành ở người Rh- khi được miễn dịch bằng hồng cầu của người Rh . Vì tỷ lệ Rh- của người Việt Nam rất thấp nên người ta chỉ cần xét nghiệm nhóm máu hệ Rh cho người đã được truyền máu nhiều lần và phụ nữ có tiền sử sảy thai, đẻ non, đẻ con có hội chứng vàng da huỷ huyết. Nếu bệnh nhân cần truyền máu là người Rh thì truyền máu Rh hoặc Rh- đều được. Ngược lại, bệnh nhân cần truyền máu là người Rh- thì nhất thiết phải được truyền máu là Rh-. Kháng nguyên, kháng thể trên hồng cầu của 4 nhóm máu A, B, AB, O. BS. Phạm Văn Thân |
