Mỗi quốc gia trên thế giới đều có các tính lịch khác nhau nhưng chủ yếu chia làm ba loại lịch là: dương lịch, âm lịch và âm dương lịch. Trong đó có Việt Nam là một nước sử dụng âm dương lịch. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn tìm hiểu về cơ sở hình thành nên dương lịch, âm lịch và âm dương lịch. Show * Năm dương lịch: Thời gian Trái Đất quay một vòng xung quanh mặt trời được gọi là dương lịch. Theo các nhà khoa học thì vòng quay ấy kéo dài 365 ngày 5 giờ 48 phút 46 giây nhưng để tiện cho việc tính toán người ta lấy chẵn 365 ngày. Lấy 365 ngày chia đều cho 12 tháng theo 12 lần mặt trăng tròn khuyết trong năm. Vì đây là phép tính dư nên đành phải chia thành các tháng đủ (31 ngày) và tháng thiếu (30 ngày), riêng tháng 2 cũng là tháng thiếu nhưng chỉ có 28 ngày. Cộng lại tất cả các ngày trong 12 tháng sẽ ra 365 ngày là số ngày trong một năm. Thế nhưng còn thừa 5 giờ 48 phút 46 giây thì sao? Con số thừa này sẽ được cộng dồn 4 năm liên tiếp để có thêm được một ngày, là ngày 29 của tháng hai. Vì thế cứ bốn năm lại có một năm 366 ngày, được gọi là năm nhuận. Hiện nay, dương lịch là lịch chính thức được dùng ở hầu hết ở các nước phương tây như: Anh, Mỹ, Pháp, Đức... * Năm âm lịch: -Chu kì tròn khuyết của Mặt Trăng là cơ sở để hình thành nên lịch âm. Người xưa đã phát hiện ra mặt trăng tròn khuyết có quy luật, trung bình cứ 29,53 ngày sẽ tròn khuyết một lần và khoảng thời gian đó được gọi là tháng. Để tiện cho việc tính toán thì người ta quy định tháng đủ có 30 ngày, tháng thiếu có 29 ngày. Do một năm có 12 lần trăng tròn khuyết nên một năm sẽ có 354 hoăc 355 ngày. Theo các nhà khảo cổ học, âm lịch đã xuất hiện ở Trung Quốc và Ai Cập từ thời cổ đại và đây cũng chính là hai nước đầu tiên áp dụng lịch âm vào đời sống. *Lịch âm dương: Lịch âm dương được hình thành dựa trên cơ sở của cả lịch âm và lịch dương. Một số nước hiện nay đang sử dụng loại lịch này có Việt Nam, Trung Quốc, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Triều Tiên..Đối với những nước có nền sản xuất nông nghiệp là chủ yếu thì việc sử dụng lịch âm dương là điều vô cùng quan trọng và cần thiết. Mặt khác, các hoạt động của ngành hàng hải, ngư nghiệp cũng không thể tách. Trong tín ngưỡng văm hóa của người Việt, lịch âm dương được sử dụng để xem ngày tốt xấu, xem ngày khai trương, xem ngày động thổ, xem ngày cưới hỏi.. và rất nhiều công việc trọng đại khác. Trái Đất quay xung quanh Mặt Trời đã tạo nên sự thay đổi của thời tiết và đây cũng là cơ sở để hình thành dương lịch. Việc dùng cách chia tháng nhuận để tính lịch phù hợp với chu kì thay đổi của thời tiết chính là sự kết hợp hài hòa giữa âm lịch và dương lịch. >>Xem thêm: xem ngày tốt Âm lịch là loại lịch dựa trên chu kỳ và vị trí của Mặt trăng so với Trái đất. Loại lịch duy nhất trên thực tế chỉ thuần túy sử dụng âm lịch là lịch Hồi giáo, trong đó mỗi năm chỉ chứa đúng 12 tháng Mặt Trăng. Đặc trưng của âm lịch thuần túy, như trong trường hợp của lịch Hồi giáo, là ở chỗ lịch này là sự liên tục của chu kỳ trăng tròn và hoàn toàn không gắn liền với các mùa. Vì vậy năm âm lịch Hồi giáo ngắn hơn mỗi năm dương lịch khoảng 11 hay 12 ngày, và chỉ trở lại vị trí ăn khớp với năm dương lịch sau mỗi 33 hoặc 34 năm Hồi giáo. Lịch Hồi giáo được sử dụng chủ yếu cho các mục đích tín ngưỡng tôn giáo. Tại Ả Rập Xê Út lịch cũng được sử dụng cho các mục đích thương mại.
Phần lớn các loại lịch khác, dù được gọi là "âm lịch", trên thực tế chính là âm dương lịch. Điều này có nghĩa là trong các loại lịch đó, các tháng được duy trì theo chu kỳ của Mặt Trăng, nhưng đôi khi các tháng nhuận lại được thêm vào theo một số quy tắc nhất định để điều chỉnh các chu kỳ trăng cho ăn khớp lại với năm dương lịch. Do âm lịch thuần túy chỉ có 12 tháng âm lịch (tháng giao hội) trong mỗi năm, nên chu kỳ này (354,367 ngày) đôi khi cũng được gọi là năm âm lịch. Hiện nay, trong tiếng Việt âm lịch (hoặc lịch ta) thường được dùng để chỉ nông lịch. Đó là một loại âm dương lịch chứ không phải âm lịch thuần túy. Do Việt Nam hiện nay dùng múi giờ UTC+7 để tính nông lịch, trong khi Trung Quốc thì dùng múi giờ UTC+8 nên ngày Tết Nguyên Đán theo nông lịch Việt Nam và Trung Quốc đôi khi không ứng với cùng một ngày Tây lịch.[1] Mục lục
Bắt đầu của tháng âm lịchSửa đổiÂm lịch thuần túy cũng khác dương lịch ở chỗ ngày nào là ngày đầu tiên của năm. Cụ thể xem lịch Hồi giáo. Đối với một số loại "âm lịch" (không thực sự), chẳng hạn như lịch Trung Quốc, thì ngày đầu tiên của tháng là ngày "trăng mới", tức là khi Mặt Trăng bị hoàn toàn che khuất trong khu vực lịch này được sử dụng. Nhiều loại "âm lịch" khác thì căn cứ vào thời điểm trăng lưỡi liềm hiện ra. Độ dài của tháng âm lịchSửa đổiThời lượng của chu kỳ/quỹ đạo Mặt Trăng không cố định và dao động ít nhiều trong khoảng thời gian trung bình của nó. Do các quan sát phụ thuộc vào độ không chắc chắn và các điều kiện thời tiết, và các phương pháp thiên văn rất là phức tạp, nên đã có những cố gắng để tạo ra các quy tắc số học cố định. Độ dài trung bình của tháng giao hội là 29,530588... ngày. Đó có nghĩa là độ dài tháng sẽ là 29 và 30 ngày luân phiên (được gọi tương ứng là thiếu và đủ). Sự phân bố của các tháng thiếu và đủ có thể được xác định bằng sử dụng phân số liên tục, và khảo sát các phép xấp xỉ kế tiếp cho độ dài của tháng theo phân số của ngày. Trong danh sách dưới đây, sau số ngày liệt kê trong tử số thì một số nguyên tháng được liệt kê như là mẫu số đã đầy đủ:
Các phân số này có thể được sử dụng trong việc lập các loại âm lịch, hoặc kết hợp với dương lịch để tạo ra âm dương lịch. Chu kỳ 49 tháng được Isaac Newton đề xuất làm cơ sở cho một lựa chọn trong tính toàn ngày Phục sinh vào khoảng năm 1700[2]. Chu kỳ 360 tháng của lịch Hồi giáo dạng bảng là tương đương với 24×15 tháng trừ đi phần hiệu chỉnh là 1 ngày. Âm lịch 13 tháng tại Anh cổSửa đổiTại Anh, lịch với 13 tháng, mỗi tháng 28 ngày, cộng một ngày dư, được gọi là "a year and a day" (một năm và một ngày) còn được sử dụng tới thời kỳ Tudor. Nó có lẽ là một loại lịch lai trong đó người ta thay thế một tuần thông thường với 7 ngày cho một phần tư tháng âm lịch trên thực tế, vì thế một tháng có chính xác 4 tuần, không phụ thuộc vào tuần trăng trên thực tế. "Năm âm lịch" ở đây được coi là có 364 ngày, làm cho năm dương lịch (365 ngày) trở thành "một năm và một ngày". Chẳng hạn, bài ca balat thời kỳ "Edward" (có lẽ là Edward II, cuối thế kỷ XIII hay đầu thế kỷ XIV) về Robin Hood có câu "How many merry months be in the year? / There are thirteen, I say..." (Có bao nhiêu tháng dễ chịu trong năm? / Có mười ba, tôi nói...), đã được soạn giả thời Tudor thay đổi thành "...There are but twelve, I say...." (Chỉ có mười hai, tôi nói...). Robert Graves trong lời giới thiệu cho Greek Myths đã bình luận điều này với "số 13, con số của tháng chết chóc của Mặt Trời, chưa bao giờ đánh mất tiếng xấu của nó trong số các điều mê tín." Thậm chí vào cuối thế kỷ XX, các tổ chức tài chính Anh quốc vẫn còn cung cấp các khoản vay thế chấp theo âm lịch, đòi hỏi phải có điều chỉnh hàng năm. Âm dương lịchSửa đổiPhần lớn các loại lịch khác được gọi là âm lịch trên thực tế chính là âm dương lịch; các ví dụ như thế có lịch Trung Quốc, lịch Do Thái và lịch Hindu, lịch vạn niên[3] cũng như phần lớn các loại lịch được sử dụng thời cổ đại. Tất cả các loại lịch trên đều có số tháng không cố định trong mỗi năm. Lý do là mỗi năm dương lịch trên thực tế không chia hết cho tháng âm lịch, vì thế nếu không có sự chỉnh sửa bằng cách thêm các tháng nhuận vào thì các mùa sẽ bị trôi dạt dần sau mỗi năm qua đi. Sự chỉnh sửa này tạo ra tháng thứ 13 của năm sau mỗi 2 hay 3 năm âm dương lịch. Xem thêmSửa đổi
Tham khảoSửa đổi
Liên kết ngoàiSửa đổi
|