Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp chỉ đạo chuyên đề lấy trẻ làm trung tâm

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHUYÊN ĐỀ “XÂY DỰNG TRƯỜNG MẦM NON

LẤY TRẺ LÀM TRUNG TÂM”

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

“Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” là chuyên đề trọng tâm của Giáo dục mầm non trong giai đoạn 2016-2020 và đã được các cấp quản lý từ trung ương đến địa phương từng bước quan tâm, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã ban hành Hướng dẫn thực hiện chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” trong trường mầm non nhằm xây dựng cho trẻ một môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, phù hợp với sự phát triển của trẻ trong giai đoạn hiện nay.

Môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện tự nhiên, xã hội cần thiết trực tiếp ảnh hưởng đến mọi hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Xây dựng môi trường giáo dục phù hợp góp phần thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ. Qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm không chỉ truyền đạt kiến thức cho các cháu một cách thụ động mà giáo viên cần phải tạo ra điều kiện, cơ hội để trẻ được chủ động, sáng tạo, tích cực tham gia vào hoạt động, trẻ phải tự chiếm lĩnh kiến thức và kinh nghiệm. Để đạt được điều này, người giáo viên cần nắm được hứng thú, nhu cầu, trình độ, khả năng của từng trẻ trong lớp, trên cơ sở đó lựa chọn được nội dung, phương pháp phù hợp với từng nhóm, từng cá nhân trẻ. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cần đảm bảo: Hứng thú, nhu cầu, kỹ năng, thế mạnh của mỗi trẻ đều được hiểu, đánh giá đúng và được tôn trọng. Mỗi trẻ đều có cơ hội tốt nhất để thành công.

Xác định môi trường giáo dục là vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của trẻ, trong những năm học qua bản thân tôi đã đặc biệt chú trọng trong việc chỉ đạo xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong tất cả các hoạt động. Bởi vì trong điều kiện phát triển của nhà trường hiện nay, xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm không còn là mục tiêu hay kết quả hướng đến, mà đây chính là con đường đang đi, là quá trình nhà trường đã và đang thực hiện để nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ tại nhà trường.

Nhận thức được tầm quan trọng của xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm đối với sự phát triển và thành công của trẻ trong cuộc sống, trước thực trạng của địa phương, nhà trường và nhiệm vụ được giao tôi rất băn khoăn trăn trở tìm giải pháp tối ưu để phát huy tính chủ động sáng tạo của đội ngũ giáo viên và huy động mọi lực lượng, các tổ chức xã hội chung tay xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm một cách có hiệu quả cho nhà trường đồng thời chia sẻ kinh nghiệm với bạn bè đồng nghiệp về thực hiện nhiệm vụ chăm sóc giáo dục trẻ và xây dựng nhà trường mầm non theo quan điểm xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm, vì vậy tôi chọn đê tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm”

PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lý luận
   1. Môi trường giáo dục

Môi trường nói chung được hiểu là tổng thể các yếu tố tự nhiên và xã hôi tác động tương hỗ với nhau tạo nên một khung cảnh sống với những điều kiện để con người tồn tại và phát triển. Từ khái niệm đó có thể định nghĩa: “Môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổng hợp những điều kiện tự nhiên và xã hội cần thiết và trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ ở trường và hiệu quả của những hoạt động này nhằm góp phần thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ chăm sóc giáo dục trẻ”

Có nhiều cách phân loại môi trường khác nhau nhưng theo tôi cách phân chia môi trường giáo dục thành môi trường vật chất và môi trường xã hội giúp cán bộ và giáo viên trường mầm non và thực hiện có hiệu quả

Môi trường vật chất trong trường mầm non bao gồm các trang thiết bị, đồ
dùng, đồ chơi, không gian phục vụ cho việc tổ chức các hoạt động sinh hoạt
hằng ngày của trẻ. Môi trường vật chất tạo cho trẻ những cơ hội tốt để trẻ thỏa
mãn nhu cầu hoạt động và phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, thẩm mĩ, đạo
đức, kỹ năng xã hội.

Môi trường xã hội được hiểu là toàn bộ những điều kiện xã hội như chính
trị, văn hóa, các mối quan hệ, giúp trẻ hình thành nhân cách của mình. Môi trường xã hội đặc biệt được nhấn mạnh ở đây là môi trường giao tiếp trong trường mầm non bao gồm sự giao tiếp giữa cô và trẻ, giữa trẻ với trẻ và giữa trẻ với những người xung quanh. Môi trường này vừa mang tính chất sư phạm vừa mang tính chất gia đình. Đối với giáo dục mầm non điều quan trọng là cần phải cung ứng điều kiện cần thiết để kích thích và phục vụ trẻ hoạt động một cách tích cực, chăm sóc,
giáo dục trẻ tốt, thông qua đó, nhân cách trẻ sẽ được phát triển tốt và thuận lợi.
1.2 Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm
Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm có thể hiểu là xây dựng môi trường trong trường mầm non phải tạo cơ hôi cho trẻ được hoạt động một cách có hiệu quả. Nhu cầu phát triển tự nhiên, thể hiện cái tôi của mỗi trẻ là tất yếu, trong đó có sự tham gia tác động của các điều kiện về vật chất về xã hội ảnh hưởng đến quá trình phát triển của mỗi trẻ và sự tác động trở lại đối với các yếu tổ ảnh hưởng đó tạo nên sự thành công hay thất bại đối với mỗi đứa trẻ. “Theo các nhà nghiên cứu thì mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt, chúng khác nhau về thể chất, tình cảm, xã hội, trí tuệ hoàn cảnh gia đình, văn hóa và tâm lý. Do đó mỗi trẻ em có hứng thú, cách học và tốc độ học tập khác nhau và chúng đều có thể thành công. Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm là chúng ta tạo ra môi trường và các mối quan hệ với trẻ để nâng cao khả năng sẵn sàng đi học của trẻ, trẻ có cơ hội tiếp cận với sự vật xung quanh và thể hiện cái tôi của mình một cách rõ nét và hiệu quả”

Trong giáo dục trẻ, chúng ta vẫn thường nhắc đến những phương châm như: “lấy trẻ làm trung tâm”, “tất cả vì học sinh thân yêu”, “hãy dành tất cả những gì tốt nhất cho trẻ”. Vì vậy, chúng ta dành cho trẻ rất nhiều thứ như đồ chơi, sách vở, máy vi tính...Chúng ta cũng đòi hỏi trẻ phải học thật nhiều. Thậm chí, có nhiều bà mẹ còn tìm kiếm những loại thuốc bổ, món ăn giàu chất dinh dưỡng để giúp trẻ thông minh, học giỏi. Liệu rằng, sự quan tâm như vậy có giúp trẻ mau chóng chiếm lĩnh được đỉnh cao tri thức của nhân loại không? Có thể nói rằng, trong tất cả sự quan tâm chúng ta dành cho trẻ, trẻ cần nhất đó là môi trường sống, vui chơi và học tập an toàn, tự do và giàu tình thương để trẻ có thể phát huy được tối đa những năng lực và sở trường của mình. Trẻ em ở độ tuổi mầm non là thời kỳ vô cùng quan trọng để hình thành ở trẻ ý thức bản thân….Trong môi trường mà chúng ta xây dựng đó đặt quan điểm lấy trẻ làm trung tâm tạo cơ hội để đứa trẻ phát triển toàn diện về các mặt.

1. Cơ sở thực tiễn
   1. Thuận lợi

Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của Phòng Giáo dục và đào tạo Long Mỹ đã tạo điều kiện tốt về trang thiết bị, cơ sở vật chất cho nhà trường tương đối đầy đủ, có sân chơi, đồ chơi ngoài trời đủ theo quy định, năm học 2016 - 2017 trường được công nhận đạt chuẩn quốc gia mức độ I.

Nhà trường có bộ máy tổ chức quản lý đầy đủ theo điều lệ trường mầm non, Các tổ chức Đảng, Công Đoàn, Đoàn thanh niên hoạt động có hiệu quả. Đội ngũ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn đạt 100% , cán bộ- giáo viên- nhân viên trẻ, đoàn kết, nhiệt tình trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ.

Nhận thức của phụ huynh về bậc học mầm non ngày được nâng lên và phụ huynh có quan tâm đến con em mình hơn trong việc đưa trẻ đến trường.

Chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ từng bước được nâng cao đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đây cũng là điều kiện tốt để nhà trường thực hiện chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” một cách có hiệu quả tốt.

1. 1. Khó khăn

Kế hoạch chăm sóc giáo dục trẻ của giáo viên chủ yếu dựa vào ý thức chủ
quan của giáo viên chưa chú ý đến khả năng của trẻ trong nhóm/ lớp mình phụ trách để có biện pháp tác động phù hợp.

Việc sắp xếp trang trí phòng, lớp cũng như môi trường bên ngoài lớp chưa đáp ứng được yêu cầu của chuyên đề.

Khả năng triển khai và khai thác các điều kiện về cơ sở vật chất vào việc tổ
chức các hoạt động lấy trẻ làm trung tâm còn chưa được chú trọng. Giáo viên tổ chức các hoạt động học còn mang nặng tính chất học, tổ chức giờ học cứng nhắc, và việc học diễn ra theo yêu cầu và tổ chức hoạt động tập thể của cả lớp chưa chú ý đến sự khác biệt của trẻ và khả năng của từng trẻ.

1. 1. Kết quả khảo sát

*Kết quả khảo sát thực tế giáo viên (Thời điểm tháng 9/2020)

Kết quả khảo sát thực tế về thiết kế môi trường giáo dục của giáo viên: (Thời điểm tháng 9/2020)

1. Giải pháp

3.1 Chỉ đạo giáo viên xây dựng môi trường giáo dục theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm.

Từ trước đến nay giáo viên khi thực hiện trang trí phòng lớp chỉ chú ý sao cho đẹp mắt, gọn gàng là được chứ không chú trọng đến việc để trẻ thao tác, thực hành được trên các hình ảnh trang trí. Nhưng với môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm thì tất cả những hình ảnh, đồ dùng mà giáo viên trang trí đều phải theo hướng mở tức là trẻ phải được thực hành, thao tác trên đó. Vì vậy giáo viên cần nắm rõ và tuân thủ các nguyên tắc khi thiết kế, sắp xếp trang trí phòng, lớp.

Tôi đã chỉ đạo các lớp tạo môi trường giáo dục bên trong lớp có sự lôi cuốn, thu hút trẻ, tạo nên một môi trường trong lớp học với những màu sắc sinh động, hấp dẫn, có không gian, cách sắp xếp phù hợp, gần gũi, quen thuộc với cuộc sống thực hàng ngày của trẻ.

Bên cạnh đó, tôi còn chỉ đạo giáo viên- nhân viên nhà trường cùng nhau xây dựng môi trường ngoài lớp học bằng cách cải tạo các mảng tường phía trước lớp học, khu vực sân trường bỏ trống, khu vực lối đi… vẽ trang trí những hình ảnh ngộ ngỉnh, sinh động để tạo thành khu vui chơi và trải nghiệm cho trẻ.

Tại khu vui chơi, trải nghiệm, thì thiết kế các góc chơi nhỏ để mỗi khi trẻ ra hoạt động ngoài trời trẻ được hít thở không khí trong lành, được thể hiện mình qua trò chơi, góc chơi mà trẻ yêu thích. Trong khu vực vui chơi, trải nghiệm, trẻ được tham gia vào các hoạt động và phát huy được sự sáng tạo của mình.

Các đồ dùng đồ chơi sắp xếp phải lôi cuốn trẻ có mục đích kích thích sự tò
mò sáng tạo của trẻ, với những màu sắc sinh động, những nhân vật ngộ nghĩnh.
đồ dùng đồ chơi ở các góc phải đảm bảo an toàn tuyệt đối đối với trẻ, đồ dùng
đồ chơi phải được thay thế, vệ sinh thường xuyên, việc sắp xếp đồ dùng đồ chơi
trong các góc đảm bảo mục đích tổ chức các hoạt động. Tôi thường xuyên kiểm tra các lớp, yêu cầu giáo viên sắp xếp đồ dùng đồ chơi phải vừa tầm đối với trẻ, các đồ dùng đồ chơi được thay thế thường xuyên phù hợp với chủ đề và nên có nhiều đồ dùng đồ chơi do cô và trẻ cùng làm để tạo cho trẻ sự thích thú khi chơi với các đồ chơi do tự mình làm ra.

3.2 Chỉ đạo giáo viên tổ chức hoạt động học chủ yếu là bằng cách chơi

Từ quan điểm lấy trẻ lấy trẻ làm trung tâm tôi chỉ đạo giáo viên mạnh dạn tổ chức các hoạt động học của trẻ bằng cách chơi vì chơi đáp ứng được mọi nhu cầu của trẻ như là nhu cầu vận động, nhu cầu giao tiếp, tình cảm, nhận thức, ngôn ngữ, khám phá và sáng tạo, chơi giúp trẻ hiểu được những điều trẻ trải nghiệm thể hiện được bản thân, xây dựng mối quan hệ với người khác, chơi giúp trẻ học được rất hiều nội dung như vận động, tình cảm xã hội, ngôn ngữ giao tiếp thế giới tự nhiên và xã hội khoa học nghệ thuật trong cùng một thời điểm. Chơi hỗ trợ việc học tích hợp và chơi còn cung cấp con đường học khác nhau cho trẻ và chơi có thể giúp trẻ thay đổi những gì trẻ biết và trẻ có thể làm được, học được và chơi giúp trẻ làm được những điều mà trẻ không thể làm được trong cuộc sống thực và chơi giúp trẻ hưởng niềm vui thoát khỏi những áp lực trẻ học tập ở trên lớp.

Bước đầu giáo viên còn ngại, không giám thực hiện thường xuyên vì sợ nếu làm như vậy thì sẽ bị đánh giá là dạy không đúng các bước, hoặc không đúng quy trình của hoạt động, vì vậy tôi thường xuyên động viên chị em sáng tạo trong cách tổ chức các hoạt động chơi cho trẻ, tạo cơ hộ để trẻ trải nghiệm cá nhân, theo nhóm, không nên gò bó ép buộc trẻ học theo cách truyền thống tập thể ngồi và giáo viên thực hiện là chủ yếu, từ đó giáo viên đã mạnh dạn hơn trong cách tổ chức hoạt động học bằng chơi, kết quả đạt được trên trẻ cũng rất tốt.

3.3 Xây dựng kế hoạch giáo dục

Việc lập kế hoạch đúng, phù hợp không những giúp giáo viên đi đúng mục tiêu, nội dung theo chương trình giáo dục mà còn giúp giáo viên biết cách lựa chọn phương pháp giáo dục phù hợp với trình độ nhận thức, đặc điểm của trẻ lớp mình để có hình thức tổ chức sao cho lôi cuốn, thu hút trẻ tham gia vào hoạt động.

Khi chưa thực hiện chuyên đề thì đa số giáo viên khi lập kế hoạch chăm sóc giáo dục còn chủ yếu dựa vào ý thức chủ quan của mình mà chưa chú ý tìm hiểu xem khả năng của trẻ mình phụ trách đạt được ở mức độ nào, chưa phối hợp với phụ huynh trong việc lựa chọn nội dung giáo dục đối với trẻ, chưa phân loại nhóm trẻ để có biện pháp tác động phù hợp.

Nhưng khi thực hiện xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm thì việc lập kế hoạch giáo dục của giáo viên đã chú ý đến khả năng, sở thích và lợi thế của từng đứa trẻ và biết được mọi đứa trẻ đều có cơ hội tốt nhất để thành công; Tất cả các đứa trẻ đều có cơ hội học bằng nhiều cách khác nhau bao gồm cả chơi, điều này góp phần định hướng cho giáo viên trong việc sử dụng và xây dựng môi trường giáo dục trong trường mầm non đồng thời giúp giáo viên nắm được việc học của trẻ mầm non tốt nhất là bằng cách chơi và sẽ xây dựng kế hoạch giáo dục theo hướng “học bằng chơi, chơi mà học” nhằm phát huy tính tự giác, tự lập của trẻ. Trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động do giáo viên tổ chức một cách hào hứng, vui vẻ không bị gò ép mà thông qua các hoạt động tổ chức nhẹ nhàng có yếu tố chơi để khuyến khích trẻ hoạt động.

3.4 Thay đổi hình thức sinh hoạt chuyên môn

Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường có nội dung xây
dựng trường mầm non lấy trẻ làm là nội dung thảo luận trọng tâm. Trong quá trình tổ chức hội họp về chuyên môn nội dung xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm được chúng tôi đưa ra thảo luận sôi nổi, giáo viên nói lên những trăn trở, những khó khăn, hay kể cả những thành công bước đầu khi thực hiện để chia sẻ cùng với tập thể và từ đó chúng tôi cùng nhau phát huy những kết quả tốt và cùng nhau tháo gỡ những khó khăn khi thực hiện truyền đạt kiến thức kinh nghiệm cho nhau để có những thành công.

Đối với những tiết dạy khó sẽ chia nhóm ra thảo luận, thiết kế thành 1 bài dạy hoàn chỉnh sau đó từng nhóm sẽ lên trình bày để các nhóm khác đóng góp nội dung nào chưa được để điều chỉnh. Sau khi thiết kế xong tiết dạy sẽ củ 1 giáo viên ra dạy để tất cả giáo viên dự rút kinh nghiệm, thảo luận hoạt động bnaof chưa được để điều chỉnh cho phù hợp hơn. Đây là cách giáo viên học hỏi và củng cố thêm hiểu biết của mình về các hoạt động lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non để cùng nhau thực hiện một cách tốt nhất có thể. Động viên giáo viên nêu lên ý tưởng thực hiện và cách thực hiện đảm bảo đúng mục tiêu của chuyên đề yêu cầu, do lấy tinh thần động viên, trao đổi và chia sẻ là chủ yếu nên tập thể cán bộ giáo viên rất cởi mở nêu lên những suy nghĩ, những hiểu biết và dự định cũng như cách làm để tập thể cùng học hỏi và thực hiện, ngoài ra còn được đồng nghiệp rút kinh nghiệm cho nhau để làm một cách có hiệu quả nhất.

3.5 Công tác phối hợp với phụ huynh

Chúng ta biết rằng cha mẹ trẻ là người hiểu trẻ hơn ai hết, hiểu được khả
năng của con em mình, những ưu điểm và khuyết điểm của con em mình, tuy nhiên phụ huynh trẻ về cơ bản chưa hiểu được việc học và cách học của trẻ như thế nào là phù hợp và mang lại hiệu quả đối với trẻ, mà chủ yếu phụ huynh vẫn mang nặng tư tưởng con mình dù học mầm non nhưng lại yêu cầu con em mình đã đi học thì phải biết đọc biết viết và kỳ vọng giáo viên ở trường là giúp con em mình biết đọc biết viết. Nhận thấy những hiểu biết của phụ huynh còn lệch lạc về giáo dục mầm non, đặc biệt là đi ngược với quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm vì vậy tôi yêu cầu giáo viên trao đổi thân thiện, cởi mở với phụ huynh để tìm hiểu về trẻ, và nói rõ về đặc điểm tâm lý của trẻ, về phương pháp và các hình thức giáo dục đối với trẻ mầm non để phụ huynh hiểu, cảm thông và chia sẻ những tâm tư nguyện vọng, mong muốn của mình về trẻ, và mạnh dạn để phụ huynh đề xuất nội dung học phù hợp với sở thích và khả năng của trẻ và phù hợp với chủ đề và độ tuổi của trẻ để cùng giáo viên chăm sóc giáo dục trẻ một cách có hiệu quả.

Cùng với việc xây dựng nội dung hoạt động tôi chỉ đạo giáo viên vận động phụ huynh đến cùng với nhà trường tham gia xới đất, trồng hoa, trồng các loại cây xanh, cây bóng mát tạo cảnh quan môi trường và kêu gọi sự chung tay đóng góp của phụ huynh về nguyên vật liệu cũng như kinh phí để duy trì và phát triển chuyên đề đã được các bậc phụ huynh đến tham gia nhiệt tình hưởng ứng. Từ việc làm đó nhà trường và các lớp nhận được rất nhiều sự chia sẻ, ủng hộ, phối hợp của phụ huynh cả về vật chất lẫn tinh thần giúp đỡ nhà trường hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn và tạo được mối quan hệ tốt với nhân dân.

1. Kết quả đạt được

*Kết quả khảo sát thực tế giáo viên (Thời điểm tháng 2/2021)

*Kết quả khảo sát thực tế về thiết kế môi trường giáo dục của giáo viên: (Thời điểm tháng 2/2021)

PHẦN III: KẾT LUẬN

Có thể nói việc xây dựng môi trường giáo dục trong trường mầm non đáp ứng yêu cầu của chuyên đề“xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” là thực sự cần thiết và rất quan trọng. Thông qua chơi, nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Một môi trường sạch sẽ, an toàn, có sự bố trí khu vực chơi và học trong lớp và ngoài trời phù hợp, thuận tiện có ý nghĩa to lớn không chỉ đối với sự phát triển thể chất của trẻ, mà còn thỏa mãn nhu cầu nhận thức, mở rộng hiểu biết của trẻ, kích thích trẻ hoạt động tích cực, sáng tạo. Xây dựng tốt môi trường giáo dục trong trường mầm non là phương tiện, điều kiện để trẻ phát triển toàn diện về thể chất, ngôn ngữ, trí tuệ, khả năng thẩm mỹ, tình cảm và kỹ năng xã hội, tạo tiền đề vững chắc cho trẻ mầm non vào học lớp 1; phù hợp với phương châm giáo dục trẻ hiện nay là"Học bằng chơi, chơi mà học".

Trên đây, là bài viết sáng kiến kinh nghiệm của tôi về nâng cao chất lượng chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm”. Rất mong được sự góp ý của Hội đồng khoa học ngành cũng như của các bạn đồng nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn!