Thứ sáu, 19/11/2021 21:03 (GMT+7) -Sử dụng quá nhiều phân bón vừa lãng phí khiến giá thành sán xuất lúa tăng cao, vừa gây ô nhiễm môi trường. Ảnh minh họa: Vũ Long Giảm 30-50% lượng phân bón vẫn cho hiệu quả, vì sao không làm? Nhà giáo nhân dân - GS.TS Võ Tòng Xuân - một nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực nông nghiệp khẳng định: Nông dân Việt Nam phần lớn phí phạm rất nhiều phân bón. Việc cắt giảm 50% đã được thực hiện thí nghiệm tại Đồng Tháp và kết quả rất khả quan. Thế nhưng, nông dân các nơi không làm. Trao đổi với PV Lao Động chiều 19.11, ông Lê Thanh Tùng – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) nhấn mạnh: Giảm tỉ lệ sạ và giảm bớt tỉ lệ phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật vẫn là bài toán đúng đắn để giảm chi phí sản xuất lúa trong bối cảnh hiện nay. “Chúng ta đang đứng trước những bất thường thì phải ứng phó bất thường. Dễ hướng dẫn nhất là thông thường họ bón bao nhiêu thì bây giờ giảm 30-50% lượng phân trước đây đã từng bón. Như vậy có thể áp dụng trên diện rộng. Còn giải pháp bón thế nào để tránh thất thoát thì các nhà khoa học đã nói quá nhiều, tại sao nông dân không mạnh dạn áp dụng?” – ông Lê Thanh Tùng đặt câu hỏi. Ông Lê Thanh Tùng khuyến nghị, các địa phương cần chủ động có các giải pháp để thích ứng tình hình, giúp nông dân giảm thấp nhất thiệt hại. Trong đó, cần tập trung hướng dẫn nông dân các giải pháp nhằm sử dụng phân bón tiết kiệm, hiệu quả, giảm sử dụng phân bón hóa học và tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ. Dù thận trọng khi đưa ra các khuyến nghị, nhưng ông Nguyễn Như Cường - Cục trưởng Cục Trồng trọt cũng cho rằng có thể giảm lượng phân bón để góp phần giảm giá thành sản xuất. "Có thể giảm khoảng 20%. Còn nếu giảm 50% thì cần phải có nghiên cứu, đánh giá" - ông Nguyễn Như Cường nói. Giá phân bón tăng cao do nguyên liệu nhập khẩu liên tục “phi mã“. Ảnh: TLPhụ phẩm vứt đi, "đổ" tiền mua phân bón Để giảm giá thành sản xuất, bên cạnh việc cắt giảm bớt lượng phân bón, nông dân cần khai thác hiệu quả nguồn phụ phẩm nông nghiệp của mình để giảm giá thành sản xuất, tăng lợi nhuận. Hiện, cả nước ta mỗi năm có hơn 150 triệu tấn các loại phụ phẩm trong nông nghiệp, đây là nguồn làm phân bón hữu cơ rất dồi dào. Theo Phó Cục trưởng cục Chăn nuôi Tống Xuân Chinh, ngành chăn nuôi với 61,4 triệu tấn phân gia súc, gia cầm nhưng hiện nay cũng chỉ tận dụng được 23% để sản xuất phân bón hữu cơ. Còn lại đang bị bỏ phí chưa tái sử dụng để ứng dụng trong chuỗi trồng trọt - chăn nuôi theo chuỗi liên hoàn, khép kín. “Mỗi năm Việt Nam có khả năng sản xuất 43 triệu tấn thóc, theo đó sẽ có 43 triệu tấn rơm. Nhưng Việt Nam chỉ sử dụng được khoảng 23% sử dụng lại cho mục đích chăn nuôi, một phần sử dụng trong trồng trọt, còn đa phần là đang để phí, chưa tái sử dụng được” – ông Tống Xuân Chinh nói. Bà Bùi Thị Hồng Hà - Trưởng phòng Vi sinh Nông nghiệp - Trung tâm Nông nghiệp Hữu cơ (Học viện Nông nghiệp Việt Nam -VNUA) cũng nêu ý kiến: Nếu nông dân để lại 100% rơm rạ tại ruộng và sạ thưa hơn thì có khả năng giảm được 50% lượng phân bón hóa học và 30-50% lượng thuốc bảo vệ thực vật. Điều này đã được chứng minh, một số vùng có thói quen mỗi vụ bón đến chín lần thuốc, thì nay cắt giảm chỉ còn từ 2-3 lần phun. Ðiều này vừa tránh lãng phí nguồn rơm rạ, vừa giảm áp lực lệ thuộc vào phân bón hóa học và các loại thuốc bảo vệ thực vật khác. Theo tính toán của người trồng lúa, chi phí các nguyên liệu đầu vào như phân bón, thuốc trong sản xuất lúa thời gian gần đây lên rất cao, mức chi phí chênh lệch lên đến 5,4 triệu đồng. Ví dụ, vụ thu đông 2021-2022, tính sơ bộ chi phí phân, thuốc bảo vệ thực vật cho 1 hecta lúa chiếm khoảng 17,5 triệu đồng. “Nếu giá lúa dao động từ 5.100-5.200 đồng/kg thì năng suất cần đạt từ 4,4-4,5 tấn/ha mới có thể hòa vốn, nếu muốn có lợi nhuận thì cần đạt trên 4,5 tấn/ha” – ông Nguyễn Văn Việt – xã Tân Mỹ, huyện Thành Bình (Đồng Tháp) tính toán. Chính vì vậy, việc tận dụng các phụ phẩm nông nghiệp sẽ hỗ trợ nông dân vừa tiết kiệm chi phí để hạ giá thành sản phẩm, vừa bảo vệ môi trường. Theo Bộ Công Thương, thời gian qua, giá phân bón, vật tư nông nghiệp vẫn tăng cao là do giá nguyên liệu đầu vào, chủ yếu là nhập khẩu và chi phí vận tải logistics do giãn cách xã hội tăng cao. Giảm thiểu ô nhiễm môi trường trong sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật
(ĐCSVN) - Hiện nay, việc quá lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), thuốc kích thích tăng trưởng, các loại phân bón hóa học, cộng với việc trình độ khoa học - kỹ thuật trong canh tác, chăn nuôi còn thấp, vấn đề xử lý nguồn thải còn mang tính giản đơn… đang là những nguyên nhân gây nên hiện tượng ô nhiễm môi trường ở mức độ ngày càng trầm trọng.
Sức ép từ việc sử dụng tràn lan thuốc BVTV và phế phụ phẩm trong nông nghiệp
Theo đánh giá của Bộ TN&MT, hiện nay trong trồng trọt, việc sử dụng ngày càng tăng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) và phân bón hóa học đang ảnh hưởng không nhỏ tới môi trường.
Theo kết quả nghiên cứu về hấp thụ phân bón trong hoạt động trồng trọt, cây trồng hấp thụ trung bình khoảng 40 - 50% lượng phân bón, trong đó cây trồng hấp thụ phân đạm khoảng 30-45%, phân lân 40-45%, phân kali 40-50%; 50-60% lượng phân bón còn lại vẫn tồn lưu trong đất. Lượng sử dụng phân lân và phân kali trên cây lúa là khá cao, gấp trên 6 lần so với mức khuyến cáo.
Hóa chất BVTV gây ô nhiễm môi trường thông qua nhiều con đường khác nhau như: Nước thải từ kho chứa thuốc khi có sự cố đổ vỡ, nước mưa chảy tràn qua các kho chứa đã bị xuống cấp, lượng thuốc còn dư đọng lại trong chai bị quăng xuống ao, hồ, sông hay lượng thuốc dư thừa trong quá trình sử dụng quá liều lượng ngấm vào đất cũng như mạch nước ngầm...
Ngoài ra, việc không tuân thủ thời gian cách ly sau khi phun thuốc, tình trạng vứt bao bì hóa chất BVTV bừa bãi sau sử dụng diễn ra khá phổ biến. Thói quen rửa bình bơm và dụng cụ pha chế hóa chất không đúng nơi quy định gây ô nhiễm nước mặt, nước ngầm, ô nhiễm không khí và ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái.
Cùng với hóa chất BVTV tồn lưu, các loại thuốc và bao bì, đồ đựng hóa chất BVTV sử dụng trong nông nghiệp đang là nguy cơ đe dọa sức khỏe cộng đồng và gây ô nhiễm môi trường. Vấn đề vỏ bao bì phát sinh cũng đang là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường ở nhiều nơi.
Bên cạnh đó, việc thâm canh mùa vụ đã làm gia tăng phế phụ phẩm sau thu hoạch (rơm, rạ, trấu, cám, lõi ngô, thân ngô...). Một phần phế phụ phẩm được sử dụng làm chất đốt, chất độn trong chăn nuôi, trồng nấm, làm đồ thủ công mỹ nghệ; phần khác được sử dụng cho chăn nuôi gia súc.
Hiện nay, đã có nhiều nghiên cứu sử dụng các phế, phụ phẩm trong nông nghiệp để sản xuất dầu sinh học, đệm lót sinh học trong chăn nuôi... nhưng mới chỉ tận dụng được một số lượng nhỏ phế phẩm nông nghiệp, số lớn còn lại đang bị bỏ quên. Các vùng đồng bằng như: Đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long có diện tích canh tác lớn (khoảng 7,5 triệu ha đất chuyên canh trồng lúa), do vậy, lượng chất thải nông nghiệp rơm, rạ thải ra hàng năm ước tính lên tới 76 triệu tấn. Đây chính là những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Đơn cử như việc sử dụng phế, phụ phẩm lúa tại ĐBSCL. Theo báo cáo gần đây của Bộ NNPT&NT, với sản lượng trên 20 triệu tấn lúa/năm, mỗi năm, khu vực ĐBSCL phát sinh khoảng 20 triệu tấn rơm, 4 triệu tấn trấu và 2 triệu tấn cám. Việc đầu tư công nghệ để tạo ra sản phẩm giá trị gia tăng, góp phần giảm giá thành sản phẩm gạo từ các phụ phẩm chưa được coi trọng…
Cần có giải pháp khoa học, phù hợp trong sử dụng phân bón, thuốc BVTV
Trong hoạt động sản xuất nông nghiệp, phân bón, thuốc BVTV là một trong những vật tư không thể thiếu và hàng năm được sử dụng với số lượng khá lớn.
Ở Việt Nam, để có những thành tựu nổi bật về sản xuất lương thực, cây công nghiệp, cây ăn quả không thể không nhờ đến thâm canh, mà trong thâm canh, yếu tố phân bón giữ vai trò quyết định. Tuy vậy, việc sử dụng phân bón tràn lan không những gây lãng phí, mà còn tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.
Theo đánh giá của các chuyên gia môi trường, nhiều năm nay, việc ô nhiễm môi trường ở nông thôn và những hiểm họa từ ô nhiễm mà người nông dân đang phải gánh chịu đã không còn là chủ đề mới. Tuy nhiên, thực tế vẫn chưa có biện pháp quyết liệt gì để giải quyết triệt để tình trạng đó.
Một câu hỏi đặt ra là: Với khoảng 70% dân số là nông dân, liệu chúng ta có thể sản xuất tốt nếu ô nhiễm môi trường ngày càng tăng, sử dụng tràn lan thuốc trừ sâu, BVTV, phân bón? Liệu có thể phát triển đàn gia súc, gia cầm nếu còn chăn nuôi nhỏ lẻ, thả rông dẫn đến không kiểm soát được, và chất thải không được thu gom xử lý?.. Tất cả những vấn đề nóng hiện nay như: Dịch bệnh, sức khoẻ người dân... đều liên quanđếnnạn ô nhiễm môi trường.
Từ thực tế đó cho thấy, sự tham gia của cộng đồng vào công tác bảo vệ môi trường vừa là trách nhiệm, nghĩa vụ, vừa là quyền lợi. Trong đó, phải kể tới vai trò rất quan trọng của người nông dân.
Theo Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), để sản xuất ra thực phẩm, phải sử dụng rất nhiều tài nguyên đất, nước. Việc sản xuất lương thực trên toàn cầu chiếm 25% diện tích đất, tiêu tốn 70% lượng nước ngọt,... Đặc biệt, trong quá trình sản xuất, nông dân phải sử dụng các loại hóa chất nông nghiệp như: phân bón hóa học, thuốc BVTV... Để sử dụng hợp lý các loại phân bón trong sản xuất nông nghiệp, bảo vệ môi trường, sức khỏe của người dân đòi hỏi các nhà quản lý, các nhà khoa học chuyên ngành cần sớm có những nghiên cứu và giải pháp khoa học phù hợp về việc sử dụng phân bón, thuốc BVTV trong sản xuất nông nghiệp hiện nay./.
|