Đọc báo về chứng khoán chúng ta hay bắt gặp các tin như “khối ngoại mua ròng” hay “khối ngoại bán ròng”, vậy khối ngoại là ai? Ảnh hưởng của khối ngoại đến thị trường chứng khoán Việt Nam như thế nào? Thị trường chứng khoán Việt Nam mới hình thành được khoảng 20 năm, so với các thị trường khác trên thế giờ, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn non trẻ và đầy tiềm năng. Theo thống kê từ Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam, trong tháng 01/2022, số lượng tài khoản chứng khoán mở mới là 194.835 tài khoản, nâng tổng số tài khoản hiện nay vượt mức 4,5 triệu tài khoản. Số lượng tài khoản mở mới của nhà đầu tư tổ chức trong nước, nhà đầu tư cá nhân nước ngoài và nhà đầu tư tổ chức nước ngoài đều tăng so với tháng 12/2021. Điều này cho thấy sự hấp dẫn từ thị trường chứng khoán Việt Nam. Khối ngoại được hiểu là các nhà đầu tư nước ngoàiđăng kí mở tài khoản giao dịch tại thị trường chứng khoán Việt Nam. Khối ngoại không chỉ là nhà đầu tư cá nhân nước ngoài mà chủ yếu là các quỹ đầu tư nước ngoài sở hữu nguồn vốn dồi dào và thường nắm giữ các cổ phiếu của nhiều công ty có vốn hoá lớn. Vì thế có sự ảnh hưởng khá mạnh tới thị trường chứng khoán Việt Nam. Hoạt động giao dịch của khối ngoại luôn có những ảnh hưởng nhất định đến xu hướng trên thị trường chứng khoán, đặc biệt khi khối ngoại mua ròng hay khối ngoại bán ròng. Mua ròng là thuật ngữ dùng để chỉ việc các nhà đầu tư khối ngoại mua vào số lượng cổ phiếu nhiều hơn bán ra, ngược lại bán ròng là việc khối ngoại bán ra số lượng cố phiếu nhiều hơn mua vào.
Khi lượng mua ròng từ khối ngoại tăng cao, thị trường chứng khoán Việt Nam cũng sôi động và phát triển mạnh, từ đó giá cổ phiếu cũng tăng theo. Điều này được giải thích bởi khối ngoại thường là những cá nhân và tổ chức đầu tư có quy mô vốn lớn. Vì vậy, khi khối này làm tăng xu hướng đầu tư của các nhà đầu tư khối nội và được xem là “trụ đỡ” trên thị trường chứng khoán trong nước. Ở góc độ kinh tế vĩ mô, khi khối ngoại mua ròng điều đó chứng tỏ nhà đầu tư nước ngoài nhìn thấy tín hiệu tích cực từ nền kinh tế, nhà đầu tư cảm thấy tình hình chứng khoán lạc quan và có tiềm năng sản sinh lợi nhuận sau này, nên họ sẽ bỏ một số vốn rất lớn để mua vào cổ phiếu. Tỷ lệ khối ngoại mua ròng tăng mạnh cũng đồng nghĩa với việc thị trường chứng khoán sẽ tăng trưởng và phát triển rất nhanh. Dẫn đến, khối lượng giao dịch cũng tăng đáng kể. Đây là một tín hiệu tích cực cho thị trường chứng khoán trong nước.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc khối ngoại bán ròng. Nguyên nhân đầu tiên là do các nhà đầu tư ngoại quốc nhận thấy thị trường chứng khoán Việt Nam không còn hấp dẫn, nên họ muốn rút vốn đầu tư. Cũng có thể các nhà đầu tư nước ngoài muốn rút lui để tái cơ cấu các danh mục và sắp xếp lại nguồn vốn đang có, hoặc đơn giản quỹ đầu tư đã được mức lợi nhuận kỳ vọng nên đến lúc chốt lời. Nếu khối ngoại mua ròng là “trụ đỡ” của các nhà đầu tư nội thì khối ngoại bán ròng sẽ là mối lo với họ. Bởi lẽ, đây là một tín hiệu không tốt đến từ các nhà đầu tư ngoại quốc dưới góc nhìn của nhà đầu tư cá nhân trong nước. Khi tỷ lệ khối ngoại bán ròng tăng nhanh sẽ làm ảnh hưởng đến tâm lý các nhà đầu tư. Điều này góp phần khiến họ nhanh chóng rút vốn và e dè không dám đầu tư vào thị trường. Và đây là lúc thị trường chứng khoán trong nước ở giai đoạn tăng trưởng chậm.
Thống kê từ HoSE cho thấy, sau suốt một năm bán ròng 60.000 tỷ đồng trên thị trường chứng khoán Việt Nam, xu hướng bán ròng của khối ngoại nay đã giảm tốc đáng kể. Theo đó, trong tháng 2/2022 vừa qua, khối ngoại chỉ còn bán ròng 371 tỷ đồng, giảm mạnh so với con số bán ròng 2.982 tỷ đồng của tháng 1/2022 và giảm mạnh so với những tháng của năm 2021. Trước đó, trong năm 2021, có những tháng khối ngoại bán lên đến 11.000 tỷ đồng. Trung bình mỗi tháng bán đâu đó khoảng 5.000 tỷ đồng chứng khoán Việt Nam. Trong tháng 2 vừa qua, khối ngoại tập trung gom ròng VHM với giá trị lớn nhất 921 tỷ đồng, tiếp theo là STB với giá trị 637 tỷ đồng; DXG 549 tỷ đồng. Các cổ phiếu cũng được khối ngoại gom ròng khác như GMD, KBC, VND, TPB, GEX. Ở chiều ngược lại, khối ngoại bán ra nhiều nhất VIC với tổng giá trị 2.626 tỷ đồng, HPG đứng thứ hai với giá trị 1.527 tỷ đồng; NVL đứng thứ ba với 591 tỷ đồng. HDB, VNM, PLX, VPB cũng bị khối ngoại xả liên tục với giá trị lớn trong tháng vừa qua.  Tại sàn HNX, khối ngoại bán ròng trở lại hơn 75 tỷ đồng, tương ứng khối lượng bán ròng là trên 3 triệu cổ phiếu. TNG đứng đầu danh sách bán ròng của khối ngoại sàn HNX với giá trị 190 tỷ đồng. VCS đứng sau nhưng giá trị bán ròng thấp hơn nhiều với 25 tỷ đồng. Trong khi đó, THD được mua ròng mạnh nhất sàn này với hơn 49 tỷ đồng. PLC và PVS đều được mua ròng trên 20 tỷ đồng. Ở sàn UPCoM, khối ngoại mua ròng trở lại 170 tỷ đồng, tương ứng khối lượng mua ròng là 974.622 cổ phiếu. QNS được mua ròng mạnh nhất sàn UPCoM với 50 tỷ đồng. BSR và CTR đứng sau với giá trị mua ròng lần lượt 38 tỷ đồng và 36 tỷ đồng. Chiều ngược lại, ABC bị bán ròng mạnh nhất với 39 tỷ đồng, bỏ xa mã đứng sau là ABI với chỉ 6,4 tỷ đồng. Trước đó, đã có nhiều dự báo khối ngoại sẽ quay lại mua ròng cổ phiếu Việt Nam trong năm 2022. Trong báo cáo thị trường vốn, SSI Research kỳ vọng dòng vốn ngoại sẽ sớm quay trở lại Việt Nam với sự phân kỳ của chính sách tiền tệ/tài khóa của Việt Nam và thế giới và sự ổn định của tỷ giá. Đồng VND sẽ tiếp tục duy trì sức mạnh của mình, trong bối cảnh các đồng tiền khác trong khu vực sẽ chịu áp lực mất giá do USD tăng giá (Fed tăng lãi suất). Bên cạnh đó, quan sát cũng cho thấy xu hướng giao dịch của khối ngoại tại các quốc gia trong khu vực có tín hiệu đảo chiều từ cuối năm 2021. Trước mắt, thị trường chứng khoán Việt Nam chuẩn bị chào đón thêm một quỹ đầu tư đến từ Đài Loan là quỹ Jih Sun Vietnam Opportunity Fund (JSV Fund). JSV Fund đã tiến hành IPO từ ngày 10/1/2022 với số vốn huy động ước tính khoảng 6 tỷ Đài tệ (tương ứng 5.000 tỷ đồng). Quỹ đã chính thức giao dịch trên thị trường chứng khoán vào ngày 26/1/2022. Mặt khác, định giá P/E của VN-Index năm 2022 hiện ở mức 14,2 lần, mức định giá 2022 hấp dẫn hơn so với các nước trong khu vực và qua đó kích hoạt xu hướng giải ngân đầu năm của các quỹ ngoại và đây có thể là yếu tố nâng đỡ thị trường trong giai đoạn hiện tại. Chứng khoán MBS đồng quan điểm cho rằng, trong nỗ lực đạt được vị thế thị trường mới nổi, các sáng kiến của Việt Nam nhằm nâng cao tính minh bạch của thị trường chứng khoán sẽ thu hút nhiều dòng vốn đầu tư ra nước ngoài hơn. Thị trường chứng khoán Việt Nam có thể ở vị trí thuận lợi để được nâng hạng lên trạng thái mới nổi sớm nhất vào năm 2022 hoặc muộn nhất vào năm 2025. Theo ước tính của MBS, việc Việt Nam đưa vào Chỉ số FTSE EM sẽ thu hút ít nhất 355 triệu USD dòng vốn thụ động nước ngoài, theo tỷ trọng của thị trường sẽ vào khoảng 0,36% –0,41%. Trong khi đó, việc Việt Nam được đưa vào Chỉ số MSCI EM có thể thu hút ít nhất 327 triệu USD dòng vốn thụ động nước ngoài, vì tỷ trọng của thị trường dự kiến vào khoảng 0,69% –0,78%.
Cập nhật mới nhất của VnEconomy cho thấy, từ đầu tháng 12 đến nay, khối ngoại tiếp tục bán ròng 655,9 triệu cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ trên thị trường chứng khoán Việt Nam, cơ cấu giao dịch giảm xuống chỉ còn 3-4% toàn thị trường. Tính theo giá trị, khối ngoại bán ròng nửa đầu tháng 12 là 1.927 tỷ đồng. Luỹ kế từ đầu năm đến nay, khối ngoại bán ròng 57.000 tỷ đồng cổ phiếu Việt Nam. Tính riêng cổ phiếu, nhà đầu tư nước ngoài bán ròng 61.000 tỷ đồng. Với lượng bán ròng này, Việt Nam trở thành thị trường bị bán ròng lớn nhất Đông Nam Á, bằng tổng lượng vốn rút ròng trên 2 thị trường Thái Lan và Malaysia cộng lại, dù quy mô thị trường Việt Nam vẫn còn khiêm tốn. Theo thống kê của VNDirect đến ngày 6/12, tâm điểm rút ròng của khối ngoại tập trung vào HPG của Tập đoàn Hoà Phát với giá trị 770 triệu USD, tương đương hơn 17.700 tỷ đồng . Chỉ đứng sau HPG, một đại diện ngân hàng là VPB cũng bị các nhà đầu tư nước ngoài bán ròng với giá trị giao dịch hơn 8.060 tỷ đồng. Khối ngoại đồng thời xả mạnh VIC và VNM với giá trị lần lượt 6.978 tỷ đồng và 6.877 tỷ đồng. Ngoài ra, hàng loạt "ông lớn" cũng có tên trong danh sách bị khối ngoại bán mạnh trong năm 2021 là CTG (5.800 tỷ đồng), SSI (3.979 tỷ đồng), NLG (2.829 tỷ đồng), MML (2.418 tỷ đồng), PAN (2.000 tỷ đồng) và MSN (1.842 tỷ đồng). Ở chiều ngược lại, STB là cổ phiếu được khối ngoại mua ròng nhiều nhất trong năm 2021. Khối ngoại cũng mua ròng các mã vốn hóa lớn khác như VHM, MWG, TPB, PLX, PDR và một số mã vốn hóa trung bình như OCB, DHC và DGC. Bộ phận phân tích của VNDirect nhận định, nguyên nhân khiến nhà đầu tư nước ngoài bán ròng mạnh trong năm 2021 liên quan trực tiếp đến việc họ lo ngại rằng các thị trường cận biên sẽ phản ứng tiêu cực hơn với diễn biến của đại dịch Covid-19 so với các thị trường phát triển như Mỹ và Châu Âu. Do đó, khi rủi ro gia tăng do đại dịch Covid-19, các nhà đầu tư nước ngoài có xu hướng rút tiền khỏi các thị trường cận biên (rủi ro cao) và đầu tư vào các thị trường phát triển (rủi ro thấp), đặc biệt là Mỹ, trong bối cảnh lãi suất điều hành của FED tiệm cận mức 0%. Ông Nguyễn Đức Nhân, Giám đốc Trung tâm kinh doanh, Công ty Chứng khoán KB cho rằng, không khó lý giải về hiện tượng bán ròng của khối ngoại. Các quỹ hay dòng vốn đầu tư nước ngoài họ cơ cấu danh mục trên bản đồ thế giới thôi, giả sử họ định giá thị trường Việt Nam ở vùng 1.400 - 1.500 điểm thì họ bán để chuyển sang các thị trường khác. Với tâm điểm là bán ròng, song khẩu vị lướt sóng của khối ngoại ngày càng mạnh mẽ dù trước đó khối ngoại tập trung mua trung và dài hạn. Đơn cử như trường hợp của Dragon Capital. Nhóm quỹ Dragon Capital đã lướt sóng thành công nhờ việc liên tục mua vào bán ra cổ phiếu KBC. Cụ thể, ngày 09/11, quỹ này mua vào trở thành cổ đông lớn của KBC. Tuy nhiên, đến ngày 11/11, Dragon Capital đã bán ra 500.000 cổ phiếu KBC, không còn là cổ đông lớn. Tạm tính theo thị giá KBC vào ngày 11/11, ước tính nhóm này thu về 26,5 tỷ đồng sau thương vụ bán cổ phiếu này. Mới đây nhất, ngày 25/11, Dragon lại tiếp tục mua vào 1.000.000 cổ phiếu KBC của Tổng Công ty Phát triển Đô thị Kinh Bắc – CTCP vào ngày 25/11, nâng tỷ lệ sở hữu từ 5,9% lên 6,17%. Giả sử, Dragon Capital tiếp tục bán ra 1 triệu cổ phiếu KBC mua ngày 25/11, quỹ này đã có thể thu lãi 7,3 tỷ chỉ trong vòng vài ngày mua cổ phiếu KBC. Bình luận về khẩu vị mua bán của quỹ ngoại trong thời gian gần đây, ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinGroup cho rằng, dù nhà đầu tư nước ngoài giờ đây không còn đóng vai trò quan trọng nữa song việc các quỹ lớn họ lướt sóng liên tục cũng khiến thị trường ngày càng khó đoán hơn so với giai đoạn của 10-15 năm trước. "Thứ nhất, nhà đầu tư nước ngoài gần đây biến động mạnh, họ mua không phải giữ dài hạn như họ nói mà giao dịch hàng ngày, hàng tuần, tuỳ theo sóng. Rất nhiều. Một số quỹ nước ngoài tập trung cổ phiếu nhỏ thì họ có thể giao dịch như vậy. Các quỹ lớn bây giờ cũng giao dịch lướt sóng nhiều làm cho thị trường khó đoán hơn so với giai đoạn 10-15 năm trước. Thứ hai, nhìn vào cơ cấu mua bán của nhà đầu tư, nhà đầu tư nước ngoài khi thị trường xuống chưa chắc họ bán, ngược lại, khi mà nhà đầu tư trong nước hoảng loạn họ không bán mà mua vào. Ví dụ phiên hôm 9/12, phiên trước đó thị trường thủng rất mạnh nhà đầu tư trong nước bán thục mạng, nhà đầu tư nước ngoài họ khôn, họ mua vào. Tức là họ mua vào bán ra một mã cổ phiếu chứ không mua dài hạn nữa. Thị trường bây giờ thú vị, tôi thấy dòng tiền sẽ phân hoá, nhà đầu tư cá nhân lướt sóng, và nhà đầu tư nước ngoài cũng lướt sóng, rất thú vị", ông Thuân nhấn mạnh. Cùng bình luận về xu hướng bán ròng trong một toạ đàm mới đây, bà Trần Khánh Hiền - Giám đốc Phân tích VNDirect cho biết, trong những năm gần đây, dòng vốn ngoại ngày càng thắt chặt ở nhóm ASEAN và tập trung đầu tư nhiều vào Ấn Độ và Trung Quốc. Nhận diện nguyên nhân dẫn đến việc bán ròng, bà Hiền cho biết, những năm gần đây Công nghệ, Y tế, Bán lẻ là những ngành thu hút dòng tiền đầu tư mạnh nhất, đặc biệt là những tập đoàn công nghệ lớn như Tesla, Apple. Trong khi đó, hầu hết doanh nghiệp niêm yết tại Việt Nam thuộc các lĩnh vực tài chính, bất động sản nên khó thu hút dòng tiền vốn nước ngoài. Tuy nhiên, bà Hiền cũng nhận định, khẩu vị đầu tư của khối ngoại hoàn toàn có thể thay đổi, Việt Nam sẽ có cơ hội thu hút dòng vốn nước ngoài khi "trend" đầu tư quay về những dòng cổ phiếu truyền thống như là năng lượng, F&B. Dòng tiền của nhà đầu tư nước ngoài được dự đoán sẽ quay trở lại Việt Nam nhờ tỷ lệ bao phủ vắc-xin Covid-19 tăng nhanh tạo điều kiện để mở cửa và thúc đẩy phục hồi nền kinh tế cũng như cơ hội thị trường Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi trong 2-3 năm tới. |
