Axolotl, loài lưỡng cư chỉ có ở Mexico, có thể tái tạo hầu hết bộ phận trên cơ thể, từ tay chân đến mắt, thậm chí cả các bộ phận của não.
Kỳ nhông Mexico vẫn giữ được các đặc điểm của ấu trùng, khiến nó có vẻ ngoài dễ thương - Ảnh: LIVE SCIENCE
Kỳ nhông (kỳ giông) Mexico (Axolotl), còn được gọi là "khủng long 6 sừng", là loài lưỡng cư chỉ còn được tìm thấy ở hai hồ Xochimilco và Chalco, gần thành phố Mexico và gần như tuyệt chủng.
Mặc dù rất hiếm, nhưng vẻ ngoài cực kỳ dễ thương của kỳ nhông Mexico đã khiến nó trở thành một trong những loài lưỡng cư nổi tiếng nhất thế giới.
Nó là nguồn cảm hứng tạo ra các nhân vật trong các tập truyện Pokemon lừng danh thế giới của Nhật và trong các trò chơi điện tử Animal Crossing, Minecraft và thậm chí còn xuất hiện trong Google Doodle.
Kỳ nhông Mexico được yêu thích đến nỗi nó là loài lưỡng cư quốc gia của Mexico và xuất hiện trên tờ 50 peso phát hành vào năm 2021.
Với khuôn mặt nhỏ nhắn vui vẻ và mang xếp nếp, Axolotl giống như phiên bản lưỡng cư của một "chú cún con". Sự dễ thương này là do Axolotl lớn lên không đúng cách theo đúng nghĩa đen.
Hầu hết các loài kỳ nhông đều trải qua quá trình biến đổi từ dạng ấu trùng hoàn toàn sống dưới nước sang dạng trưởng thành chủ yếu sống trên cạn.
Tuy nhiên, Axolotl là một trong những loài kỳ nhông không phát triển như vậy. Thay vào đó, nó giữ lại tất cả các đặc điểm của ấu trùng - mang ngoài và vây dọc lưng - và vẫn hoàn toàn sống dưới nước, nhưng có thể sinh sản. Điều này được gọi là paedomorphosis hoặc neoteny, là sự phát sinh gene liên quan đến việc con trưởng thành vẫn lưu giữ các đặc tính vị thành niên.
Điều đặc biệt là Axolotl cũng có thể tái tạo hầu hết mọi bộ phận trên cơ thể, bao gồm tay chân, mắt và thậm chí cả các bộ phận của não, điều này khiến các nhà khoa học nghiên cứu về sinh học tái tạo rất quan tâm.
Tuy nhiên, hiện nay chỉ còn khoảng tối đa 1.000 con trong tự nhiên và ngày càng giảm. Axolotl được coi là cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN).
Nhiều người sử dụng xe máy chạy hơn 25.000 km mới chịu để ý đến nhông xích. Khi đó, các răng nhông - dĩa của xe đã mòn vẹt, nhọn hoắt. Trong trường hợp này nếu tiếp tục chạy tốc độ cao hoặc trên đường lồi lõm có thể dẫn đến tình trạng trượt xích hoặc nhảy xích rất nguy hiểm. Vậy nhông sên dĩa xe đi bao lâu thì phải thay?
Hầu hết các loại xe gắn máy hiện nay đều sử dụng sên con lăn một dãy. Lựa chọn sên xe máy vẫn là tối ưu với các nhà sản xuất khi thiết kế các mẫu xe có trục cơ sở dài. Hơn nữa, truyền động bằng sên bền và hiệu suất cao. Giống như hệ thống truyền động trên xe ga, bộ truyền động xe số (nhông sên dĩa) cũng gồm 3 phần chính là nhông chủ động (lắp ở đầu ra của hộp số), sên, dĩa xích bị động (lắp vào đầu trục bánh xe). Các chi tiết này sẽ hoạt động trơn tru nếu được bảo dưỡng thường xuyên. Tuy nhiên, bạn cũng cần nắm được một vài dấu hiệu báo trước để thay thế bộ truyền động xích để đảm bảo an toàn.
Để biết chắc là Nhông sên dĩa cần thay mới hay chưa, cần kiểm tra các răng trên đĩa và nhông xem có quá nhọn hoặc mẻ, gẫy... hay không? Xích có còn ôm khít vào những răng của dĩa hay không? Dùng dung môi làm sạch xích (loại bỏ hết hỗn hợp dầu và bụi bẩn), sau đó kiểm tra xích có bị hư con lăn, lỏng chốt nối, hoặc những dấu hiệu không thể bảo dưỡng. Cần thay mới cả nhông, xích và đĩa để đảm bảo tính đồng bộ. Bạn cũng có thể nhận biết hệ thống Nhông sên dĩa hoạt động kém hiệu quả bằng các triệu chứng sau: xe đang đi có tiếng gõ lọc cọc phía dưới bánh xe, mỗi khi chuyển số xe bị ì, có tiếng gõ của xích vào hộp xích do xích rão khi tăng giảm ga, đường xóc. Sên mòn làm giảm hiệu suất truyền động, đặc biệt khi nhông và sên quá mòn sẽ tăng hiện tượng trượt và phát ra tiếng ồn khó chịu. Nguy hiểm hơn, khi xích mòn nhiều dễ xảy ra tuột, đứt xích khi đang đi, bánh sau bị trượt lết do nhông phía sau vướng vào xích gây kẹt cứng, làm tăng nguy cơ tại nạn khi tham gia giao thông. Sau khi thay mới, các bộ phận còn đang trong quá trình chạy rà, sau một thời gian ngắn (khoảng 7-10 ngày) cần mang đến thợ để căn chỉnh lại độ chùng của xích (thường thì thợ sẽ chỉnh vít thêm hai vòng), và sau 4-6 tháng mới nên tra dầu/mỡ. Nhông xích của Thái Lan thường có tuổi thọ 18-24 tháng, các loại khác có tuổi thọ thấp hơn, 6-12 tháng.
Bằng mắt thường, có thể tự kiểm tra dấu hiệu xích chùng
Để tăng tuổi thọ của bộ truyền động xích, thường xuyên kiểm tra độ chùng để căng chỉnh và bôi trơn (với các hộp xích kín, ít bị bám bẩn thì nên sử dụng mỡ để bôi trơn; hộp xích hở thì nên bôi trơn bằng nhớt, đảm bảo tính bám bụi ít nhưng phải tra thường xuyên). Luôn giữ độ chùng của xích trong giới hạn cho phép sẽ làm tăng hiệu suất truyền động, giảm mòn, giảm tiếng ồn và tăng tuổi thọ của nhông – xích. Thường xuyên đi ở tải nặng, kéo hàng, xích điều chỉnh quá căng là những nguyên nhân dẫn đến xích nhanh bị chùng.