Thứ Tư, 09/12/2020 | 16:27
Mấy ngày qua, thông tin về nữ sinh đang học tại một trường THCS trên địa bàn tỉnh mang thai khiến dư luận xôn xao, nhất là các bậc phụ huynh có con em đang trong độ tuổi vị thành niên (VTN). Làm sao để trang bị tốt kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản (CSSKSS) cho con em mình nhằm ngăn ngừa những hậu quả đáng tiếc xảy ra, đang là vấn đề mà phụ huynh hết sức băn khoăn.
Thực trạng đáng buồn
Ngày nay, có những thực tế thật khó để chấp nhận nhưng chúng ta buộc lòng phải tin khi học sinh lớp 5 đã bắt đầu dậy thì, biết rung động với bạn khác giới, biết viết thư tỏ tình, thậm chí vô tư biểu lộ tình cảm với bạn khác giới trước nhiều người. Vào những quán trà sữa, mì cay, hay quán cà phê mang phong cách tuổi teen, không khó để bắt gặp những cử chỉ thân mật kiểu như “thế giới này chỉ có hai ta” của nhiều cặp đôi “mặt búng ra sữa”.
Không ít lãnh đạo trường phổ thông, giáo viên chủ nhiệm, Bí thư Đoàn trường, Tổng phụ trách Đội… bày tỏ sự lo lắng mỗi khi trường tổ chức các hoạt động cắm trại, sinh hoạt văn hóa - văn nghệ vào ban đêm. Vì ngoài chuyện quản lý các hoạt động, các thầy cô còn phải căng mắt quan sát, nhắc nhở và đặc biệt đưa vào tầm ngắm những đối tượng trong diện “theo dõi đặc biệt”. Có lần, trong hội diễn văn nghệ mừng xuân cuối năm, Bí thư Đoàn của một trường trên địa bàn TP. Bạc Liêu phải tranh thủ thời gian nghỉ giữa các tiết mục văn nghệ để nhắc nhở những cặp đôi “hẹn hò” tận lầu 2, lầu 3 của trường. Nhiều thầy cô còn than thở trẻ VTN ngày nay sao mà tự nhiên, vô tư quá, giáo viên vừa quay lên bảng là bên dưới đã tranh thủ nắm tay, ôm nhau…
Bác sĩ Quách Thị Kiều Dung, Phó trưởng Khoa Sản - Phụ khoa (Trung tâm Y tế TP. Bạc Liêu) chia sẻ: “Trong quá trình làm việc tại trung tâm, tôi đã gặp nhiều tình huống khó xử, đặc biệt là những hoàn cảnh éo le khi trẻ VTN, TN không được sống chung với cha mẹ, ông bà, thiếu sự quản lý chặt chẽ từ gia đình nên khi các em (khoảng 15 tuổi) đến nhờ hỗ trợ thì thai nhi có khi đã 5 - 6 tháng. Không chỉ vậy, chuyện tình dục đồng giới ngày càng có xu hướng tăng gây nguy cơ lây lan rất cao các bệnh truyền nhiễm vì QHTD không an toàn, lành mạnh. Riêng phòng khám của chúng tôi có tiếp nhận 3 cặp tình dục đồng giới (chủ yếu là đồng giới nam), nhưng hiện tượng này lại mang tính phong trào bởi khi định lượng về nội tiết tố thì các em ấy vẫn bình thường như mọi nam giới khác”…
Bác sĩ Dung còn cho biết thêm, khi thực hiện công tác truyền thông tại các trường THCS, THPT trên địa bàn, rất nhiều VTN, TN đặt câu hỏi, bày tỏ thắc mắc (chủ yếu ghi vào giấy tay) xung quanh vấn đề QHTD, các biện pháp phòng tránh thai an toàn, những dấu hiệu nhận biết khi mang thai… Điều này chứng tỏ các em đã từng, hoặc có ý định muốn thử qua “trái cấm”. Nếu không được tư vấn, chăm sóc từ sớm thì hậu quả đáng tiếc là điều khó tránh khỏi.
Quang cảnh buổi truyền thông CSSKSS tại Trường THPT Chuyên Bạc Liêu. Ảnh: Đ.K.C
Giúp VTN, TN có những hiểu biết đúng
Trước thực trạng đó, Thành đoàn TP. Bạc Liêu, Trung tâm Y tế thành phố và các trường THPT trên địa bàn đã phối hợp tổ chức các buổi truyền thông tư vấn, CSSKSS cho VTN, TN tại các trường. Buổi truyền thông đầu tiên lồng ghép vào buổi chào cờ đầu tuần tại Trường THPT Chuyên Bạc Liêu đã trang bị nhiều kiến thức bổ ích, thiết thực cho hơn 500 bạn ĐV-TN, VTN của trường.
Theo đó, các chuyên gia chọn cách nói thẳng, nói thật để các bạn trẻ nhìn thẳng vào thực tế, đặt mình vào những tình huống éo le nếu không may vấp phải, vì chỉ một lần không làm chủ được cảm xúc là các bạn nữ đã có thể mang thai ngoài ý muốn. Đồng thời, chia sẻ những kinh nghiệm, cách xử lý những tình huống phát sinh ở nhiều cấp độ để các bạn trẻ biết cách tự bảo vệ, CSSKSS của chính mình.
Bên cạnh đó, các buổi truyền thông còn trang bị cho các em nhiều kiến thức bổ ích về những thay đổi tâm sinh lý trong thời kỳ VTN; kỹ năng sống liên quan đến sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục; hiện tượng kinh nguyệt, xuất tinh, mang thai và các biện pháp tránh thai VTN; tình dục đồng giới; các dịch vụ sức khỏe thân thiện với VTN, TN; hướng dẫn các bạn trẻ tìm địa chỉ tin cậy để được tư vấn, hỗ trợ nếu không may có những nỗi niềm thầm kín không tiện giãi bày với cha mẹ, gia đình…
Bạn trẻ Trần Thị Như Quỳnh (lớp 10 chuyên Anh, Trường THPT Chuyên Bạc Liêu) chia sẻ: “Buổi truyền thông đã trang bị cho chúng em nhiều kiến thức bổ ích, những kỹ năng về CSSKSS cho VTN. Từ đó, chúng em biết cách tự chăm sóc, bảo vệ bản thân, hướng đến lối sống lành mạnh, tích cực, tránh phát sinh những mối quan hệ không trong sáng khi còn đang ở lứa tuổi học đường”.
Kim Trúc
Tuyên truyền kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản cho học sinh Trường THCS Đông Nam (Đông Sơn)
Lứa tuổi vị thành niên (VTN) chứng kiến sự thay đổi rất nhiều về tâm sinh lý. Đây cũng là điểm khởi đầu để trẻ hình thành kỹ năng sống, chuẩn bị cho giai đoạn trưởng thành. Tuy nhiên, việc tuyên truyền, giáo dục giới tính, giáo dục sức khỏe sinh sản (SKSS) cho trẻ VTN, việc chia sẻ những thắc mắc cho các em trong gia đình, trường học vẫn còn nhiều hạn chế.
Theo thống kê của Khoa Sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, hàng năm có hàng chục ca nạo phá thai ở độ tuổi VTN, có trường hợp chỉ mới 14-15 tuổi. Do thiếu hiểu biết về chăm sóc SKSS, thiếu kiến thức về quan hệ tình dục an toàn, dễ dãi trong tình yêu là những nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nạo phá thai ở lứa tuổi VTN ngày một tăng. Có em đến làm thủ thuật khi bào thai được vài tuần tuổi nhưng cũng có em để bào thai quá lớn tới hơn 20 tuần tuổi, khoa không thể xử lý được phải chuyển lên tuyến trên. Tuy nhiên, con số đến khoa chỉ là phần nhỏ, vì phần lớn các em lỡ mang thai đều lựa chọn các cơ sở y tế tư nhân để giải quyết bởi nếu đến các cơ sở y tế công lập đều phải làm các thủ tục trước khi thực hiện thủ thuật, phải kê khai tên tuổi, trình giấy tờ tùy thân... Cũng chính vì thế mà số đông các em đã tìm đến các phòng khám tư nhân mà không biết rằng ở nhiều phòng khám điều kiện vệ sinh, vô trùng rất kém, dụng cụ y tế thiếu, trình độ y, bác sĩ hạn chế. Trên thực tế, đã có những trường hợp làm thủ thuật ở cơ sở tư nhân không bảo đảm lại không được y, bác sĩ hướng dẫn chăm sóc sức khỏe sau thủ thuật nên dẫn đến nhiễm trùng và nhiều hậu quả nặng nề khác, nghiêm trọng nhất là có thể dẫn đến vô sinh...
Trò chuyện với các y, bác sĩ ở đây chúng tôi được biết, phần lớn các trường hợp phải tìm đến phòng thủ thuật nạo phá thai đều do không biết đến các biện pháp tránh thai cơ bản nhất, không biết thế nào là quan hệ tình dục an toàn cũng như không hiểu việc nạo phá thai nhất là khi ở tuổi cơ thể chưa phát triển toàn diện sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng thế nào tới sức khỏe. Bên cạnh đó, nạo phá thai không an toàn sẽ tăng nguy cơ nhiễm khuẩn và vô sinh, gây nguy cơ tử vong cao; nhiều em phải chịu những hậu quả nghiêm trọng về tinh thần sau khi nạo phá thai.
Thời gian qua, để nâng cao kiến thức, kỹ năng và hành vi của trẻ VTN trong việc tự bảo vệ, nâng cao sức khỏe bản thân, ngành y tế đã phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể,... xây dựng tài liệu truyền thông, tổ chức các câu lạc bộ, các buổi sinh hoạt ngoại khóa cho các em học sinh về kiến thức SKSS VTN. Năm 2018, triển khai Đề án “Tăng cường tư vấn và cung cấp dịch vụ dân số - KHHGĐ cho VTN/TN” tại 94 trường THCS, THPT của 15 huyện, thị xã, thành phố. Việc triển khai thực hiện đề án luôn được quan tâm chỉ đạo sát sao của ngành dân số, lãnh đạo chính quyền địa phương, các ban, ngành, đoàn thể các cấp và sự phối hợp chặt chẽ giữa trung tâm y tế các địa phương với nhà trường và các xã thực hiện đề án, sự hưởng ứng nhiệt tình của các em học sinh và nhất là các bậc phụ huynh, qua đó, đã góp phần làm thay đổi nhận thức về giáo dục SKSS và KHHGĐ cho lứa tuổi học đường. Đề án đã tổ chức 94 cuộc sinh hoạt ngoại khóa tại trường với 8.460 học sinh tham gia; nhân bản 7.865 tờ rơi Bạn cần biết ở tuổi VTN; tổ chức 7 cuộc nói chuyện chuyên đề cho 80 công nhân khu công nghiệp; hỗ trợ đội lưu động khám phụ khoa cho 1.400 công nhân tại các khu công nghiệp; hỗ trợ điều trị 980 ca khám phụ khoa... Các hoạt động của đề án đã tạo một sân chơi thiết thực, bổ ích cho các em học sinh tại địa phương, góp phần từng bước nâng cao chất lượng dân số.
Tuy nhiên, kinh phí cho đề án còn eo hẹp, chỉ hoạt động với nguồn kinh phí đầu tư từ nguồn ngân sách của Trung ương (từ chương trình mục tiêu quốc gia dân số - KHHGĐ), nên các hoạt động của đề án gặp nhiều khó khăn, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế; tài liệu cấp phát cho học sinh các trường THCS, THPT còn quá ít, không đủ tư liệu cho học sinh trong nhà trường tìm hiểu kiến thức về lĩnh vực SKSS/KHHGĐ, giáo viên không có đủ tài liệu tham khảo soạn bài để báo cáo tại các buổi sinh hoạt ngoại khóa của trường. Mặt khác, số buổi sinh hoạt ngoại khóa còn quá ít so với nhu cầu cần tìm hiểu kiến thức SKSS/KHHGĐ của các em học sinh... Bên cạnh đó, hầu hết các bậc phụ huynh, đặc biệt là phụ huynh khu vực nông thôn vẫn còn e ngại khi con cái có thắc mắc hoặc khi chia sẻ những vấn đề về giới tính với con cái. Thậm chí, nhiều người cho rằng đây là vấn đề “tế nhị” cần phải “giữ ý” với con cái, có người lại lảng tránh hoặc giáo dục một cách không đầy đủ, không có phương pháp. Nhiều bậc phụ huynh còn sai lầm khi nghĩ rằng: Nói những chuyện ấy cho con cái thì khác gì “vẽ đường cho hươu chạy”, chỉ làm cho chúng dễ hư hỏng. Đây chính là nguyên nhân khiến trẻ VTN thiếu kiến thức, hiểu biết mù mờ, tự tìm tòi và tìm tòi ở những tài liệu không lành mạnh như: Trang web đen, băng đĩa... dẫn đến hiểu biết sai lệch, quan niệm sai lầm trong tình yêu và tình dục, không biết cách bảo vệ và chăm sóc bản thân.
Để giải quyết vấn đề trên, thiết nghĩ không chỉ riêng ngành y tế, giáo dục mà đòi hỏi sự vào cuộc của các đoàn thể ở cơ sở. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nhằm trang bị cho các em những kiến thức cần thiết để có cái nhìn đúng đắn về tình yêu, hôn nhân gia đình. Các bậc cha mẹ nên là tư vấn viên về giáo dục giới tính cho con. Đây là chìa khóa giúp trẻ biết cách bảo vệ mình, giữ gìn bản thân khi người khác có động tác đụng chạm, người lạ rủ đi chơi... Đặc biệt, trang bị cho con gái lứa tuổi VTN kỹ năng biết từ chối trước những đòi hỏi hoặc dụ dỗ từ người yêu; cách ứng xử hợp lý trong mọi tình huống để tránh những nguy cơ xấu.
Anh Quân